2021#6 (december / januari)
Toen & Nu
politiek
dekolonisatie
Draken op het continent
door Daniël Boomsma
Hoe verhoudt het conservatisme zich tot het rechts-radicalisme? Zijn het loten aan een stam of slechts buren, de een ferm in het politieke en culturele centrum en de ander er even ferm buiten? Daniël Boomsma leest Edmund Fawcetts recente politieke geschiedenis van het conservatisme en komt tot de conclusie dat het rechts-radicalisme in wezen de anger translator is van het conservatisme, een antidemocratische Mr. Hyde die de fatsoenlijke Mr. Jekyll achter de schermen opjut. Het conservatisme staat voor een fundamentele keus: binnen of buiten de democratie? Maar… wie A zegt moet ook B zeggen.
- Edmund Fawcett, Conservatism: The Fight for a Tradition (Princeton University Press 2020), 544 blz.
Brieven uit Suriname: onvoorwaardelijke zelfverbanning
door Iwan Brave
25 jaar geleden besloot de Surinaams-Nederlandse journalist Iwan Brave Nederland te verruilen voor Suriname, uit onvrede over een minderhedendebat waarin vooral over minderheden gesproken werd, maar zelden met hen. In Brieven uit Suriname blikt hij terug op het Nederland van toen, en naar het Nederland van nu. Hoe staan we ervoor, vanuit De West bezien? Deel 3: onvoorwaardelijke zelfverbanning.
Politiek & Maatschappij
liberalisme
liberalisme
democratie
De liberale orde van weleer
door Matthijs Kuipers
In Twilight of Democracy probeert Anne Applebaum de wereldwijde opkomst van populistisch rechts ten koste van de liberale democratie te duiden. Matthijs Kuipers zet haar analyse af tegen de Nederlandse koloniale geschiedenis en vraagt zich af wat die vroegere liberale orde nu daadwerkelijk behelsde. Rekenen we onszelf niet al te rijk als we Nederland als een liberale democratie op leeftijd beschouwen?
- Anne Applebaum, Twilight of Democracy: The Failure of Politics and the Parting of Friends (Penguin 2021), 224 blz.
- Priyamvada Gopal, Insurgent Empire: Anticolonial Resistance and British Dissent (Random House 2019), 304 blz.
- Soetan Sjahrir, Wissel op de toekomst: brieven van de Indonesische nationalist aan zijn Hollandse geliefde (red. Kees Snoek) (Van Oorschot 2021), 280 blz.
- Peter Romijn, De lange Tweede Wereldoorlog: Nederland, 1940-1949 (Balans 2020), 288 blz.
Marktwerking in de zorg: privatisering en empathie
door Margo Trappenburg
De oplossing voor het snel groeiende zorgstelsel in de jaren negentig werd gezocht in het verlagen van de prijs van zorg, niet het terugbrengen van de hoeveelheid zorg. Margo Trappenburg laat in haar bespreking van Emma Dowlings The Care Crisis zien tot welke horrorscenario's de keuze voor goedkopere zorg heeft geleid.
- Emma Dowling, The Care Crisis: What Caused It and How Can We End It? (Verso 2021), 256 blz.
De ontzetting voorbij
Hoe moet een progressieve, politiek geëngageerde vrouw zich verhouden tot extreemrechts? Ze moet boos, bezorgd en serieus zijn. Ze moet schrikken van mannen met enge ideeën en de alarmbel luiden. Maar moet ze dat werkelijk? Moet je als progressieve vrouw ten overstaan van extreemrechts nu echt zonder meer je kritische vermogens bij voorbaat uitschakelen en louter ontzet zijn? Annelies van der Meij kijkt hoe het ook kan.
- Nikki Sterkenburg, Maar dat mag je niet zeggen: de nieuwe generatie radicaal- en extreemrechts in Nederland (Das Mag 2021), 245 blz.
- Katrien Jacobs, Radicaal-rechtse seks in de Lage Landen (Epo 2020), 159 blz.
Kunst & Literatuur
Joost Zwagerman Essayprijs
beeldende kunst
Joost Zwagerman Essayprijs
roman
roman
beeldende kunst
roman
Joost Zwagerman Essayprijs
roman
schrijvers over schrijvers
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Planeet Oorlog
door Barry Hofstede
Over een week wordt de vierde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 175 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandseboekengids.com. Aflevering drie: Barry Hofstede, met zijn essay over het leven na een oorlog.
Een scheur in de tijd: kunst en politiek na de Sovjet-Unie
door Fabienne Rachmadiev
Wat betekent het om post-Sovjet te zijn? Dekoloniaal denker Madina Tlostanova theoretiseert deze nog altijd prangende vraag en stelt dat kunst ‘een van de weinig overgebleven manieren om kritisch te reflecteren op de intersectie van dekoloniale en de-Sovjetiserende impulsen’ is. Fabienne Rachmadiev bewandelt met ons het pad terug naar de praktijk van zulk kunstzinnig verzet.
- Madina Tlostanova, What Does It Mean to Be Post-Soviet? Decolonial Art from the Ruins of the Soviet Empire (Duke University Press 2018), 160 blz.
‘Not really making it’
door Fien Veldman
Over een week wordt de vierde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 175 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandseboekengids.com. Aflevering zes: Fien Veldman, met haar essay over kansenongelijkheid in het basisonderwijs.
Moderniteit is vloeibaar – en nu?
door Charlotte Remarque
De personages in Pieter Kranenborgs magisch-realistische Waterland dolen zozeer dat ze soms helemaal niet meer lijken te wortelen in de werkelijkheid en onherroepelijk verdwijnen naar een wereld eronder. Charlotte Remarque leest Kranenborgs romandebuut en looft de besluiteloosheid die zijn proza tentoonspreidt, maar vraagt zich tegelijkertijd af ten koste van wie deze zoektocht zonder einde nu eigenlijk plaatsvindt.
- Pieter Kranenborg, Waterland (Van Oorschot 2021), 320 blz.
Op naar Suriname
door Thalia Ostendorf
Tussen 1970 en 1990 kozen meer dan 200.000 Surinamers voor een leven in Nederland. Inmiddels zoeken hun in Nederland opgegroeide kinderen van de tweede en derde generatie steeds zichtbaarder naar hun roots, ook in de literatuur. Dat nauwelijks bekende land, die oud-kolonie, met zijn in vele opzichten verzwegen en verdrongen geschiedenis, wat is dat eigenlijk voor een plek, wat valt er voor hen nog te vinden – en wat zeggen hun persoonlijke zoektochten over Suriname, over Nederland, maar vooral over deze schrijvers, vraagt Thalia Ostendorf.
- Raoul de Jong, Jaguarman: mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden (De Bezige Bij 2020), 240 blz.
- Bodil de la Parra, Het verbrande huis: een Surinaamse familiegeschiedenis (Lebowski 2020), 240 blz.
- Johan Fretz, Onder de paramariboom (Lebowski 2019), 272 blz.
Vorm als vervorming: Franz Kafka en het beeld
door Roelof ten Napel
Een onlangs verschenen bundel van Franz Kafka's grafische werk met zo'n honderd herontdekte tekeningen roept bij Roelof ten Napel vragen op. Is het publiceren van Kafka’s doodles eigenlijk wel gerechtvaardigd? En wat suggereren zijn vervreemdende schetsen over zijn literaire oeuvre, of eerder: wat maakt Kafka’s literaire werk duidelijk over zijn tekeningen?
- Franz Kafka, De tekeningen (red. Andreas Kilcher, vert. Willem van Toorn) (Athenaeum-Polak & Van Gennep 2021), 336 blz.
‘Je zult in een hond veranderen’: een stripboekvertaling van Euripides’ «Trojaanse vrouwen»
door Kyrke Otto
Vermagerde honden en troosteloze koeien, godin Athena als tuinbroek en Griekse koning Menelaos als gereedschapskist: in de laatste ‘hertaling’ van Euripides' tragedie Trojaanse vrouwen naar een grimmige ‘comic’ doen zich de nodige gedaantewisselingen voor. Kyrke Otto leest deze succesvolle samenwerking van Anne Carson en Rosanna Bruno, waarin Carsons droge en gemoderniseerde vertaalstijl en Bruno’s inventieve, en vooral letterlijke, illustraties naadloos op elkaar aansluiten.
- Anne Carson & Rosanna Bruno, The Trojan Women: A Comic (Bloodaxe Books 2021), 80 blz.
Zweefmoment
door Janna Reinsma
Over een week wordt de vierde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 175 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandseboekengids.com. Aflevering vijf: Janna Reinsma, met haar essay over Migliori's Duiker en de verstilde verbeelding van de fotografie.
Japanse clichébeelden naar de prullenmand
door Luk Van Haute
Op de eerste Nederlandse vertaling van Mieko Kawakami’s werk is het nog even wachten, maar in het Engels draait de motor al op volle toeren. ‘Clichébeelden ontkrachten over Japan, en dan vooral over de Japanse vrouw, is een van Kawakami's stokpaardjes’, schrijft Luk van Haute in een omvangrijke bespreking van deze auteur en haar groeiende oeuvre.
- Mieko Kawakami, Heaven (vert. Sam Bett & David Boyd) (Picador 2021), 167 blz.
Schitteren door afwezigheid
door Jilt Jorritsma
In deze aflevering van onze befaamde rubriek Schrijvers Over Schrijvers, waarin Nederlandse schrijvers de ruimte nemen om te laten zien wat een Heel Erg Goede Nederlandse Roman zo goed maakt, bezingt Jilt Jorritsma het experimentele Breukvlak van zijn leermeester en voorbeeld Eelco Runia. Een langzaam vergeten, zich plots weer opdringend en dan toch weer wonderlijke springplank.
- Eelco Runia, Breukvlak (Querido 2008), 221 blz.
Melk
door Maria Kager
Over een week wordt de vierde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 175 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandseboekengids.com. Aflevering vier: Maria Kager, met haar essay over borstvoeding en haar verschijning in literatuur.
Natte dromen
door Jérôme Gommers
Over een week wordt de vierde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 175 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandseboekengids.com. Aflevering twee: Jérôme Gommers, met zijn essay over essentialisme in de wetenschap.
De grens waarvan?
door Marinus Gisolf
Over een week wordt de vierde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 175 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandseboekengids.com. Aflevering een: Marinus Gisolf, met zijn essay over een onbeduidende plek in Costa Rica en de manieren waarop traditie en moderniteit elkaar naar het leven kunnen staan.
Wetenschap & Wij
wetenschapsbedrijf
klimaat
gezondheid
wetenschapsbedrijf
‘Burn your togas!’
door Joost de Bloois
Alle goede bedoelingen en oproepen tot actie ten spijt, valt er door academici aan het moderne wetenschapsbedrijf niets meer te redden. De universiteit als publiek instituut voor belangeloze kennisvergaring is ten dode opgeschreven, en doen alsof dat niet zo is verlengt en intensiveert de lijdensweg alleen maar. Aldus Peter Fleming, die een verpletterend boek over het onderwerp schreef. Onderzoeker en docent Joost de Bloois moet hem met pijn in het hart gelijk geven.
- Peter Fleming, Dark Academia: How Universities Die (Pluto Press 2021), 224 blz.
Gastvrijheid, gelijkheid en intimiteit in een unheimische wereld
door Lisa Doeland
Als iets het moderne denken kenmerkt, dan is het wel een verlangen naar zuiverheid. Dat streven is echter een illusie – zo’n oorspronkelijke zuivere staat van zijn heeft nooit bestaan – en bovendien uitsluitend: het is veelal de (witte, mannelijke westerse) mens die bepaalt welk leven als ‘zuiver’ geldt. In het tijdperk van het antropoceen zullen we moeten leven in en met een beschadigde, unheimische wereld en ons open moeten stellen voor het onwelkome, onwelgevallige en vreemde, betoogt Lisa Doeland aan de hand van Rebecca Tamás' Strangers.
- Rebecca Tamás, Strangers: Essays on the Human and the Nonhuman (Makina Books 2020), 114 blz.
- Alexis Shotwell, Against Purity: Living Ethically in Compromised Times (University of Minnesota Press 2016), 264 blz.
- Kathryn Yusoff, A Billion Black Anthropocenes or None (University of Minnesota Press 2018), 115 blz.
- Hannah Arendt & Susan Sontag, Walter Benjamin: in het teken van Saturnus (vert. Dirk De Schutter & Remi Peeters) (Octavo 2021), 160 blz.
- Timothy Morton & Dominic Boyer, Hyposubjects: On Becoming Human (Open Humanities Press 2021), 94 blz.
- Timothy Morton, Humankind: Solidarity with Non-Human People (Verso 2017), 224 blz.
Een rukker en een bedrieger
door Niels Springveld
Vaccinatiescepsis heeft een lange geschiedenis, die de afgelopen decennia nauw verbonden is geraakt met (de angst voor) autisme. Middenin deze gevaarlijke mix staan machtswellustige politici en charlatans als Andrew Wakefield, die met valse oorzakelijkheden en valse hoop op genezing gebruikmaken van wanhopige ouders. Niels Springveld duikt in deze al te actuele geschiedenis, in een fel betoog tegen het beeld van autisme als te bestrijden ‘ziekte’, en voor acceptatie van deze zijnsvorm.
- Brian Deer, The Doctor Who Fooled the World: Andrew Wakefield’s War on Vaccines (Scribe 2020), 394 blz.
- Andrew J. Wakefield, Callous Disregard: Autism and Vaccines—The Truth Behind a Tragedy (Skyhorse 2017), 271 blz.
Twee soorten en een satelliet
door Moed de Vries
De wetenschappelijke monografie is een oud en eerbiedwaardig genre, dat in populairwetenschappelijke context nog springlevend is. Conservator Moed de Vries bespreekt er drie, die elk op een andere manier iets zeggen over de menselijke verhouding tot de natuur die ons omringt.
- Lars Kvamme, Zalm: een biografie (vert. Angelique de Kroon) (Atlas Contact 2021), 256 blz.
- Fatoumata Kebe, Het verhaal van de maan: van haar ontstaan tot de eerste maanlanding (vert. Ghislaine van Drunen) (Wereldbibliotheek 2020), 144 blz.
- Sylvain Tesson, De sneeuwpanter (vert. Eef Gratama) (De Arbeiderspers 2021), 192 blz.
