2020#4 (augustus / september)
Wetenschap & Wij
pandemie
technologie
wiskunde
sociologie
Curve en catharsis: statistiek als nieuw nationalisme
door Jan Frans van Dijkhuizen, Marieke Hendriksen, Inger Leemans, Geertje Mak en Joris Oddens
Onder druk van het coronavirus ontstaat in Nederland een nieuw soort nationalisme: de statistische gevoelsgemeenschap. We herkennen onszelf in curves, statistieken en grafieken. Jan Frans van Dijkhuizen, Marieke Hendriksen, Inger Leemans, Geertje Mak en Joris Oddens van Onderzoeksgroep NL-Lab laten hiervan de geschiedenis zien, en de onvoorziene, onwelkome gevolgen (met medewerking van Ineke van Gelder, Manon Parry en Melvin Wevers).
Waar een klein land klein in kan zijn
door Frans W. Saris
Na de steen-, brons- en ijzertijd beleven we momenteel het siliciumtijdperk. Een klein schilfertje silicium, de chip, neemt geestdodende arbeid over en schept nieuwe banen. Elke chip waar ook ter wereld is deels het product van Nederlandse fabricagetechnologie van Philips, ASMI en ASML. Frans W. Saris bespreekt drie boeken over deze vaderlandse hightechreuzen.
- Jorijn van Duijn, Fortunes of High Tech: a history of innovation at ASM International 1958-2008 (Koppernik 2019), 952 blz.
- Paul van Gerven en René Raaijmakers, NatLab: kraamkamer van ASML, NXP en de cd (Koppernik 2016), 408 blz.
- René Raaijmakers, De architecten van ASML (Koppernik 2017), 640 blz.
Constructies, patronen en priemwoestijnen
door Jeanine Daems
Hoe ziet de wiskunde van nu er uit, en hoe is de wiskunde zo gegroeid? Of het nu gaat om de passer en het latje van de oude Grieken, of de geometrie van de vierdimensionale 3-sfeer, telkens valt Jeanine Daems het belang van kruisbestuiving op. Tussen verschillende takken van de wiskunde zelf, en tussen wiskunde en andere disciplines.
- David S. Richeson, Tales of Impossibility: The 2000 Year Quest to Solve the Mathemetical Problems of Antiquity (Princeton University Press 2019), 456 blz.
- Rens Bod, Een wereld vol patronen: de geschiedenis van kennis (Prometheus 2019), 480 blz.
- Alex van den Brandhof, Priemwoestijnen: hoogtepunten uit de wiskunde van de 21e eeuw (Prometheus 2018), 256 blz.
Een historische opgave: de sociologie van Joop Goudsblom
door Ruud Abma
Op 17 maart overleed Joop Goudsblom (1932-2020), grondlegger van de ‘Amsterdamse Sociologische School’ en pleitbezorger van het werk van Norbert Elias. Cultuurpsycholoog en wetenschapshistoricus Ruud Abma bespreekt de nalatenschap van Goudsblom, die vond dat sociologen met taal even zorgvuldig moesten omgaan als met cijfers.
- J. Goudsblom, Geleerd: memoires 1932-1968 (Van Oorschot 2016), 375 blz.
Kunst & Literatuur
Joost Zwagerman Essayprijs
biografie
oeuvre
oeuvre
schrijvers over schrijvers
boekencultuur
poëzie
biografie
vertalen
De mogelijkheid van een schiereiland
door Jozef Waanders
De terugval naar nationalisme en tribalisme die ten grondslag ligt aan veel terroristisch geweld, lijkt te herleiden tot de ontheemding van de mens. Waar komt die ontworteling vandaan? vraagt Jozef Waanders zich af in dit essay van de longlist van de Joost Zwagerman Essayprijs. Een deel van het antwoord ligt in het werk van Schelling.
Een vergeten leven? De Beauvoir en schrijven als de creatie van het zelf
door Liesbeth Schoonheim
In menig autobiografisch werk creëerde Simone de Beauvoir ‘Simone de Beauvoir’. Tonen haar private dagboeken de mens achter de persona? Of is zo’n vermeende authenticiteit illusoir? Liesbeth Schoonheim leest de nieuwe biografie over de Franse filosoof, die de ruimte tussen haar publieke en private schrijven verkent.
- Kate Kirkpatrick, Simone de Beauvoir: een leven (Ten Have 2020), 400 blz.
De lange adem van Ivo Andrić
door Guido van Hengel
Ivo Andrić en zijn werk zijn exponenten van een land dat niet meer bestaat: Joegoslavië. Hij leidde een bewogen leven: van dichter tot diplomaat, van nazi-Berlijn tot communistisch Belgrado. Historicus Guido van Hengel bespreekt Michael Martens’ nieuwe biografie over deze ongrijpbare schrijver.
- Michael Martens, Im Brand der Welten: Ivo Andrić, Ein Euopäisches Leben (Paul Zsolnay 2019), 493 blz.
- Ivo Andrić, De brug over de Drina (Bloomsbury Circus 1995), 314 blz.
Het stinken van de aarde: Ian Buruma en Japan
door Pieter Kranenborg
Denkend aan Japan zien we verstilde leegte, rechte lijnen, beheerste bewegingen. Een moderne uitvinding, en niet het Japan waarnaar Ian Buruma vanaf de jaren ‘70 op zoek ging. En dat hij vond, of zich verbeeldde te hebben gevonden, ziet Pieter Kranenborg. Maar ook de banaliteit ervan treft Buruma. Wat blijkt: mensen zijn mensen, ook in Japan.
- Ian Buruma, Tokio mon amour: Japanse avonturen (Atlas Contact 2018), 240 blz.
- Junichirō Tanizaki, In Praise of Shadows (Vintage 2001), 80 blz.
- Edward Seidensticker, A History of Tokyo 18671989: From EDO to SHOWA: The Emergence of the World's Greatest City (Tuttle Publishing 2019), 640 blz.
- Ian Buruma, De spiegel van de zonnegodin: Japanse portretten (De Arbeiderspers 1984), 250 blz.
- Nagai Kafū, Something Strange Across the River (One Peace Books 2013), 146 blz.
- Donald Richie, Tokyo: A View of the City (Reaktion Books 1999), 124 blz.
- Donald Richie & Ian Buruma, The Japanese Tattoo (Weatherhill 1980), 115 blz.
Naast het nieuws: over Ivo Michiels
Schrijvers over schrijvers’, de titel van een reeks waarin Nederlandse literair auteurs schrijven over een volgens hen Heel Goed Nederlands Boek. Deze keer herleest Hannah van Binsbergen Orchis Militaris van Ivo Michiels. Ze treft een uitgepuurde onroman, door een auteur op zoek naar patronen.
- Ivo Michiels, Orchis Militaris (De Bezige Bij 1968), 127 blz.
De dikke roman als stormram: over Big Books in Times of Big Data
door Loren Snel
Terwijl onze aandachtsspanne steeds korter wordt, lijken bestsellers steeds dikker te worden. Wat heeft dat te betekenen? Loren Snel bespreekt Big Books in Times of Big Data van Inge van de Ven, een analyse van ‘grote’ romans in tijden van digitalisering. Juist dikke romans blijken uitstekend geschikt om de tijdsgeest te duiden.
- Inge van de Ven, Big Books in Times of Big Data (Leiden University Press 2019), 300 blz.
Liefde, gemeenschap, begrip: over geloof in poëzie
door Bertram Mourits
Poëzie doet er niet toe. Het wordt nauwelijks verkocht, er wordt weinig onderzoek naar gedaan en bijna niemand waagt zich nog aan een zorgvuldige close reading. Bertram Mourits bespreekt vijf pleidooien voor de poëzie en het nauwkeurig lezen. Slagen ze erin het beeld te kantelen en lezers te enthousiasmeren?
- Ellen Deckwitz, Olijven moet je leren lezen: een cursus genieten van poëzie (Atlas Contact 2016), 160 blz.
- Stephanie Burt, Don't Read Poetry: A Book About How To Read Poems (Basic Books 2019), 306 blz.
- Ben Lerner, Waarom wij poëzie haten: een essay (vert. Arthur Wevers) (Atlas Contact 2017), 80 blz.
- Piet Gerbrandy, De gong en de rookberg (Historische Uitgeverij 2011), 508 blz.
De gekte heeft geduld
door Marij de Wit
Ontregelend, soms totaal onnavolgbaar; A.K. Benjamins schrijven reflecteert de gedragingen van zijn geest. Marij de Wit leest het hybride Laat me toch niet gek zijn: een performance van geestesziekte die in zijn kritische reflecties verrast.
- A.K. Benjamin, Laat me toch niet gek zijn: verhaal van een rafelende geest (Atlas Contact 2020), 264 blz.
Zo zou het kunnen
door Piet Gerbrandy
Vertalen is een overbrugging van de ene naar de andere taal. Maar vertalen is meer dan alleen een middel, het is zelf ook een kunst. Dichter en classicus Piet Gerbrandy neemt ons mee in de moeilijkheden van het vertalen en oordeelt over de vertaalkunsten van Patrick Lateur en Piet Schrijvers.
- Martialis, Verzamelde epigrammen (Athenaeum 2019), 408 blz.
- Lieven D'Hulst & Chris van de Poel (reds.), Alles verandert altijd: perspectieven op literair vertalen (Universitaire Pers Leuven 2019), 278 blz.
- Patrick Lateur, Helden: 150 epigrammen uit de Anthologia Graeca (Damon 2019), 200 blz.
Politiek & Maatschappij
democratie
cultuurkritiek
feminisme
liberalisme
Euro, verarming en geweld in Frankrijk: een antropologische blik
door Dorien Kouijzer
Quatorze juillet, 14 juli, de dag Frankrijk haar eenheid viert – onder het motto Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap. Maar zoals dat is met idealen: het zijn idealen. De Franse werkelijkheid was en is een andere. Sinds niet alleen Arabische en zwarte Fransen daarvan getuigen maar inmiddels ook door de neoliberale wereldorde getroffen Christelijke, witte Fransen, dringt zich des te luider de vraag op of het ideaal niet tot zuivere fictie is verworden. Ziedaar de gele hesjes. Dorien Kouijzer leest hoe zij een pleitbezorger vinden in de vermaarde historisch antropoloog Emmanuel Todd, die ageert voor een Frexit en een brede en inclusieve volksbeweging tegen de sociale, economische en politieke marginalisering.
- Emmanuel Todd, Les Luttes de classes en France au XXIème siècle (Seuil 2020), 376 blz.
De nieuwe kleren van de Stoa
door Hans Thijssen
In toenemende mate zoekt de westerse mens na christendom en mindfulness haar zingeving bij de oude stoïcijnen. Hans Thijssen analyseert de aantrekkingskracht van de klassieke filosofie en toont waar moderne clichés en ‘denkfouten’ het ware stoïcijnse leven in de weg staan.
- John Sellars, Lessons in Stoicism: What Ancient Philosophers Teach us about How to Live (Penguin 2019), 96 blz.
- Donald Robertson, How to Think Like a Roman Emperor: The Stoic Philosophy of Marcus Aurelius (St. Martin’s Press 2019), 304 blz.
- Ryan Holiday, Stillness is the Key: An Ancient Strategy for Modern Life (Profile Books 2019), 288 blz.
- William B. Irvine, The Stoic Challenge: A Philosopher's Guide to Becoming Tougher, Calmer and More Resilient (W.W. Norton 2019), 224 blz.
- Seneca, How to Die: An Ancient Guide to the End of Life (vert. en red. James S. Romm) (Princeton University Press 2017), 256 blz.
We zijn allemaal vrouwelijk
door Persis Bekkering
Volgens Andrea Long Chu is iedereen vrouw. Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Persis Bekkering bespreekt Chu’s controversiële boek Females, een fascinerend betoog over vrouwelijkheid, verlangen en politiek, dat leidt tot de implosie van een categorie.
Liberalen, fascisten en stropdasmannetjes: over «Theorie van de kraal» van Willem Schinkel en Rogier van Reekum
door Niels Springveld
Een ‘politiek van de radicale liefde’ als tegenwicht aan de ‘liberaal-fascistische orde’, niets minder bepleiten Willem Schinkel en Rogier van Reekum in Theorie van de kraal. Niels Springveld weegt de beloofde (links van) linkse munitie.
- Willem Schinkel & Rogier van Reekum, Theorie van de kraal: Kapitaal | Ras | Fascisme (Boom 2019), 224 blz.
- Willem Schinkel, Aspects of Violence: A Critical Theory (Palgrave Macmillan 2010), 254 blz.
- Willem Schinkel, Denken in een tijd van sociale hypochondrie: aanzet tot een theorie voorbij de maatschappij (Klement 2007), 518 blz.
Toen & Nu
politiek
kolonialisme
oudheid
Geschiedenislessen van een democratisch edelman
door Arnold Heumakers
Hoewel de titel anders doet vermoeden, biedt Het Ancien Régime en de Revolutie de hedendaagse lezer niet louter historische sensatie. Arnold Heumakers leest de recent vertaalde Tocqueville en treft een actuele reflectie op democratie.
- Alexis de Tocqueville, Het Ancien Régime en de Revolutie (Boom 2019), 384 blz.
«Subversive seas»: (anti)kolonialisme op woelige zee
door Matthijs Kuipers
Op menige oceaan en schip botsten koloniale werkelijkheid en ideologie, stelt historicus Kris Alexanderson. Matthijs Kuipers bespreekt haar Subversive Seas, dat toont hoe Nederlandse koloniale fantasieën op zee uiteenspatten.
- Kris Alexanderson, Subversive Seas: Anticolonial Networks across the Twentieth-Century Dutch Empire (Cambridge University Press 2019), 312 blz.
Het onbehagen van antieke heldinnen
door Mieke de Vos
Wanneer kun je iemand een held noemen? Als hij monsters verslaat en het onmogelijke presteert. Mieke de Vos schrijft over Helden van Patrick Lateur en Heldinnenbrieven van Ovidius, werken die van het bekende pad afwijken. Ze verhalen over vrouwelijke helden, voor wie het patriarchaat het monster is, en het onmogelijke gehoord worden.
- Stephen Fry, Helden: de grote avonturen uit de Griekse mythologie (vert. Henny Corver e.a.) (Thomas Rap 2020), 480 blz.
- Ovidius, Heldinnenbrieven (vert. Marietje d'Hane-Scheltema) (Athenaeum 2019), 88 blz.
- Patrick Lateur, Helden: 150 epigrammen uit de Anthologia Graeca (Damon 2019), 200 blz.
