2020#3 (juni / juli)
Wetenschap & Wij
pandemie
biologie
filosofie
taal
filosofie
De viruspolitiek van het niet weten: op zoek naar solidariteit op anderhalve meter
door Samuel Vriezen
Het coronavirus lijkt een natuurkracht die de hele wereld op zijn kop zet. Maar is dat wel zo? Leunstoelepidemioloog Samuel Vriezen gaat op zoek naar de politiek van het virus. Van de politiek van expertise en het verschil in aanpak tussen verschillende landen tot de noodzaak van verbinding in een tijd die afstand vereist.
De meeste mensen deugen, enigszins
door Pouwel Slurink
Rutger Bregman belooft de lezers van zijn bestseller De meeste mensen deugen ‘een nieuwe geschiedenis van de mensheid’: vriendelijk en vol vertrouwen, in plaats van cynisch. Niks mis mee, zou je zeggen. Maar Pouwel Slurink vraagt zich af of Bregman de geschiedenis die hij probeert te herschrijven wel begrepen heeft.
- Rutger Bregman, De meeste mensen deugen: een nieuwe geschiedenis van de mens (De Correspondent 2019), 528 blz.
Totalitaire walm of liberale geest? De politieke lezing van Hegel
door Michiel Leezenberg
Hoewel Hegels Phänomenologie des Geistes al ruim twee eeuwen geleden verscheen, en de westerse filosofie sindsdien nooit meer dezelfde is geweest, hebben maar weinig filosofen de vingers willen branden aan een diepgravende liberale politieke exegese van deze klassieker. Dat wil zeggen, tot nu. Michiel Leezenberg onderwerpt Robert Brandoms nieuwe, vuistdikke Hegelinterpretatie aan een grondige lezing.
- Robert Brandom, A Spirit of Trust: A Reading of Hegel's Phenomenology (Harvard University Press 2019), 856 blz.
Pleidooi met Hollandse heldendrang
door Marjolijn Voogel
De teloorgang van de Nederlandse taal alarmeert de auteurs van Against English. Dus klommen zij in de pen voor een ‘pleidooi’ om onze taal te ‘koesteren’. Deze intenties ten spijt, leest Marjolijn Voogel toch vooral een cri de coeur ten dienste van meertaligheid.
- Lotte Jensen, Niek Pas, Daniël Rovers & Koen van Gulik (reds.), Against English: pleidooi voor het Nederlands (Wereldbibliotheek 2019), 224 blz.
Giorgio Agamben en de kinderlijke roeping van de mens
door Ype de Boer
Wordt een mens ooit volwassen? Wordt de kinderlijke onbepaaldheid van onze soort ooit helemaal opgeheven? En wat hebben axolotls daarmee te maken? Filosoof Ype de Boer neemt Giorgio Agambens Idee van het proza onder de loep, en laat zien hoe diens gehele oeuvre in de kiem al aanwezig is in dit vroege werk.
- Giorgio Agamben, Idee van het proza (vert. Ineke van der Burg) (Boom 2019), 152 blz.
Toen & Nu
kolonialisme
politiek
erfgoed
Visies op het Nederlandse koloniale rijk
Nederland is trotser op zijn koloniale verleden dan welk land ook. Tegelijkertijd klinkt ook hier de wens om een meer kritische benadering. De bundel The Dutch Empire between ideas and practices, 1600-2000 schetst een lange ideeëngeschiedenis van de uiteenlopende visies op het kolonialisme. Caroline Drieënhuizen vraagt zich af of de bundel erin slaagt om die geschiedenis in al haar complexiteit te vatten.
- René Koekkoek, Anne-Isabelle Richard & Arthur Weststeijn (red.), The Dutch Empire between ideas and practices, 1600-2000 (Palgrave Macmillan 2019), 239 blz.
Aan fascisme gaat liberalisme vooraf
door David Hollanders
De jaren twintig zijn van start gegaan en het déjà-vu houdt aan: Europa valt uit elkaar en extreemrechts wint aan politieke macht. Het ‘nooit meer!’ van na de Tweede Wereldoorlog klinkt steeds holler. Econoom en historicus David Hollanders bespreekt 1931: Debt, Crisis, and the Rise of Hitler (2019) van Tobias Straumann, die uiteenzet welke factoren het fascisme van de NDSAP eerder mogelijk maakten.
- Tobias Straumann, 1931: Debt, Crisis and the Rise of Hitler (Oxford University Press 2019), 272 blz.
Herinnering in tijden van Instagram
door Yra van Dijk
Maandag 27 januari 2020, International Holocaust Remembrance Day. Een toerist maakt in het Anne Frank Huis een foto van Anne’s kamer en plaatst die vervolgens op Instagram. Heeft zij nu een herinnering gecreëerd? Voor wie? En aan wat? Aan Annes leven in de onderduik, of aan haar eigen aanwezigheid op een authentieke, historische plek? Yra van Dijk en David Duindam gaan in recente wetenschappelijke publicaties op zoek naar antwoorden op de vraag hoe herinnering digitaal wordt geherdefinieerd.
- Oliver Grau, Wendy Coones & Viola Rühse (reds.), Museum and Archive on the Move: Changing Cultural Institutions in the Digital Era (De Gruyter 2017), 316 blz.
- Andrew Hoskins, Digital Memory Studies: Media Pasts in Transition (Routledge 2017), 314 blz.
Kunst & Literatuur
roman
biografie
schrijvers over schrijvers
roman
boekencultuur
boekencultuur
Joost Zwagerman Essayprijs
biografie
De vluchtelingencrisis als satirisch spektakel
door Ula Idzikowska
Het is crisis aan de buitengrenzen van Europa. In zijn satirische roman De hongerigen en de verzadigden schetst Timur Vermes wat gebeurt als de media met de vluchtelingencrisis aan de haal gaan. Een bizar boek, dat pijnlijk dicht in de buurt van de werkelijkheid komt, aldus Ula Idzikowska.
- Timur Vermes, De hongerigen en de verzadigden (De Bezige Bij 2019), 496 blz.
Op zoek naar het kind achter het prikkeldraad
door Jaap Cohen
Hij is al een kwarteeuw dood, maar alomtegenwoordig. Waarom blijft Ischa Meijer de schrijver/interviewer/columnist/radiomaker/acteur/hoerenloper zo fascineren? Jaap Cohen bespreekt de door Ronit Palache samengestelde bloemlezing Ik heb niets tegen antisemieten, ik lééf ervan en ziet een auteur die zichzelf leert kennen in en door het schrijven.
- Ischa Meijer, Ik heb niets tegen antisemieten, ik lééf ervan (red. Ronit Palache) (De Arbeiderspers 2020), 540 blz.
De paardenstallen van Eemnes: Over «Sleur is een roofdier» van D. Hooijer
‘Schrijvers over schrijvers’, de titel van een reeks waarin Nederlandse literair auteurs schrijven over een volgens hen Heel Goed Nederlands Boek. Deze keer herleest Maarten van der Graaff Sleur is een roofdier (2009) van D. Hooijer. De (on)alledaagse verhalen laten hem ‘lezen op een dinsdagmiddagachtige manier’, een lezen waarin iets…
- D. Hooijer, Sleur is een roofdier (Van Oorschot 2007), 172 blz.
- Dag Solstad, T. Singer (vert. Tiina Nunnally) (Vintage 2009), 272 blz.
Droomhuis als wederopstanding: over Carmen Maria Machado
Het werk van een pionier is zwaar: onbegane paden zijn moeilijker te belopen dan reeds betreden. Queer literatuur is voor velen nog onvertrouwd terrein. Ilse Josepha Lazaroms schrijft over het belang van het nieuwe boek van Carmen Maria Machado, dat de stilte rondom mishandeling in queer relaties verbreekt.
- Carmen Maria Machado, In the Dream House (Graywolf Press 2019), 272 blz.
Hoe van kinderen lezers te maken?
door Aleid Truijens
Lezen is een belangrijke vaardigheid voor het leven, waaruit volgt dat we het moeten bevorderen. Maar, vraagt Aleid Truijens zich bij lezing van het nieuwe Amerikaanse zelfhulpboek over leesbevordering af, valt lezen eigenlijk wel te bevorderen bij kinderen van ouders die er niets mee hebben, en hoe dan?
- Pamela Paul & Maria Russo, How to Raise a Reader: Fostering a Lifelong Love of Books, From Birth to Teens (Workman Publishing 2019), 208 blz.
De Republiek, boekhandel van de wereld
door Rineke van Daalen
Wat lazen Nederlanders in de zeventiende eeuw nu werkelijk, en met welk gevolg? Socioloog Rineke van Daalen leidt ons door het werk van boekhistorici Andrew Pettegree en Arthur der Weduwen, die in De boekhandel van de wereld (2019) de leesgewoonten in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden reconstrueren.
- Andrew Pettegree & Arthur der Weduwen, De boekhandel van de wereld: drukkers, boekverkopers en lezers in de Gouden Eeuw (Atlas Contact 2019), 624 blz.
Wij meisjes op het strand: een andere kijk op nostalgie
door Maarten de Pourcq
Odysseus en Penelope, de visser en de vissersvrouw; nostalgie kent twee kanten. Maarten De Pourcq toont hoe het minder bevoorrechte perspectief, het secundaire, symbool staat voor een modern levensgevoel van verlangen en ontworteling. Dit stuk stond op de longlist van de Joost Zwagerman Essayprijs 2019, een prijs bedoeld om nieuw essayerend talent voor het voetlicht te brengen.
- Homerus, Odyssee (vert. Patrick Lateur) (Meulenhoff 2016), 624 blz.
«Reverse Cowgirl»: een leven herschreven
door Tessel Veneboer
Gender wordt nog vaak begrepen als binair concept: iemand is een vrouw of een man. Wat als geen van beide echt past? Tessel Veneboer bespreekt Reverse Cowgirl (2020), het nieuwste boek van cultuurcriticus McKenzie Wark, waarin ze schrijft over de twijfels rondom haar eigen genderidentiteit en transitie.
- McKenzie Wark, Reverse Cowgirl (Autonomedia 2020), 200 blz.
Politiek & Maatschappij
cultuurkritiek
geopolitiek
feminisme
Johan Cruijff in het kwadraat: meer dan een voetballer
door Tan Tunali
Johan Cruijff, het straatschoffie uit Betondorp dat uitgroeide tot een van de meest bekende voetballers ter wereld. Wie ging er schuil achter de legende? Tan Tunali bespreekt twee nieuwe biografieën van Johan Cruijff en kijkt voorbij de vele relletjes naar Cruijffs verrijkende invloed op het voetbal.
- Arthur van den Boogaard, Het laatste seizoen: het andere gezicht van Cruijff (Thomas Rap 2019), 272 blz.
- Auke Kok, Johan Cruijff: de biografie (Hollands Diep 2019), 640 blz.
De wassen neus: Rusland tussen ‘eigenheid’ en vooroordeel
De unieke ‘eigenheid’ van Rusland is een eeuwenoude gemeenplaats, waar romans over volgeschreven zin en vele conflicten over uitgevochten. Maar als het hedendaagse academische Ruslandstudies gaat bepalen is het pas goed mis. Raymond van den Boogaard over Rusland, onveranderlijk anders?
- Lien Verpoest (red.), Rusland, onveranderlijk anders? Russische identiteit in politiek, cultuur en geschiedenis (Leuven University Press 2019), 176 blz.
Verwantschap weven: de draagmoeder als utopie
door Lies Wesseling
Is de nieuwe Donna Haraway opgestaan? Lies Wesseling bespreekt het utopisch denken van Sophie Lewis, waarin de draagmoeder het symbool is van een zorgzame samenleving voorbij seksisme, racisme, klassisme en de uitsluiting van transpersonen. Jammer genoeg is de totalitaire verleiding nabij.
- Sophie Lewis, Surrogacy Now: Feminism Against Family (Verso 2019), 224 blz.
