2019#3 (juni / juli)

Politiek & Maatschappij

economie

Plunderfeest bij de HEMA: hoe private equity werkt

Economisch socioloog Johan Heilbron duikt in de dramatische bedrijfsgeschiedenis van de HEMA – decennialang een van de best renderende winkelbedrijven van Europa, nu een zorgenkind aan de rand van faillissement. Een sterk verhaal? Nee, slechts een van de vele desastreuze producten van de financiële bedrijfstak met de bedrieglijke naam private equity.

Stefan Vermeulen, HEMA. De onwaarschijnlijke ontsnapping van een nationaal icoon (Prometheus 2018), 288 blz.
Josh Kosman, The Buyout of America: How Private Equity is Destroying Jobs and Killing the American Economy (Portfolio 2010), 288 blz.
Bryan Burrough & John Heylar, Barbarians at the Gate: The Rise and Fall of Nabisco (HarperCollins 1990), 576 blz.
Eileen Appelbaum & Rosemary Batt, Private Equity at Work: When Wall Street Manages Main Street (Russell Sage Foundation 2014), 395 blz.

liberalisme

De onttroning van de politiek: hoe het neoliberalisme de economie depolitiseerde en de cultuur politiseerde

door Merijn Oudenampsen

Het begrip neoliberalisme wordt vaak haast als een synoniem voor ‘het kapitalisme’ gebruikt. Aan de hand van Globalists van Quinn Slobodian laat Merijn Oudenampsen zien dat het neoliberalisme onder specifieke omstandigheden ontstond en haar aanjagers zich richtten op het depolitiseren van de economie – met alle gevolgen van dien.

Quinn Slobodian, Globalists: The End of Empire and the Birth of Neoliberalism (Harvard University Press 2018), 400 blz.

publieke ruimte

Istanbul (Istanbul), door wolkenkrabbers verkracht

door Tan Tunali

Wie zich vandaag de dag aan een stedentripje naar Istanbul waagt, raakt niet alleen overweldigd door haar prachtige ligging aan de Bosporus, haar historische en culturele rijkdom of de smaakvolle keuken. Sinds enige tijd zijn – vaak door hijskranen en stoffige bouwplaatsen geflankeerde – wolkenkrabbers net zo onlosmakelijk verbonden met het straatbeeld van de stad. Tijdens een stadswandeling vergezellen ze je als silhouetten die haast nooit uit beeld zijn. Soms verschijnen ze in de verte aan de horizon, dan weer komen ze plotseling om de hoek kijken, opdoemend boven een door auto’s bevolkt tapijt van grijs beton. Door Tan Tunali.

Burhan Sönmez, Istanbul, Istanbul (vert. René van Veen) (Orlando 2018), 270 blz.

democratie

Enkele gedachten over ballingschap

door Kerem Eksen

Terwijl duizenden Turkse academici, journalisten en schrijvers de gevangenis ingingen of hun land ontvluchtten, verbleef wetenschapper en schrijver Kerem Eksen een jaar in Brussel – niet als vluchteling maar voor een onderzoeks- en schrijfverblijf. Het vooruitzicht terug te keren nodigde uit tot een bredere bespiegeling over ballingschap.

, (2019#3 ), .

politiek

Interview met Ece Temelkuran

door Froukje Santing

De Turkse journalist en schrijver Ece Temelkuran is verbijsterd over de arrogante en defensieve ontvangst in het Westen van haar boek Verloren land. En tegelijk verbaast het haar niet. ‘In het huidige tijdperk is ongemak het globale kenmerk van mensen met een kritische geest.’ Door Froukje Santing.

Wetenschap & Wij

filosofie

Dystopisch optimisme in tijden van ecologische bestaansonzekerheid

door Joeri Verbesselt

Welkom in het antropoceen – het tijdperk van de mens. Of kunnen we beter spreken van het einde van de mens? Onze ecologische toekomstverbeelding lijdt onder een impasse: we worden overspoeld met enerzijds futuristische voorbeelden van het optimistische geloof in wetenschappelijke vooruitgang en anderzijds dystopische visioenen van de apocalyps. Joeri Verbesselt onderzoekt de sombere toekomstbeelden van het antropoceen en stelt zich de vraag: kunnen we optimisme en dystopie samen denken, op zoek naar een uitweg? De Nieuwe Garde

Donna J. Haraway, Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene (Duke University Press 2016), 312 blz.
Anna Lowenhaupt Tsing, The Mushroom at the End of the World (Princeton University Press 2015), 352 blz.
Rebecca Solnit, Hope in the Dark: Untold Histories, Wild Possibilities (Canongate 2016), 176 blz.
Sean Cubitt, Finite Media: Environmental Implications of Digital Technologies (Duke University Press 2017), 257 blz.
Jason W. Moore (red.), Anthropocene or Capitalocene? Nature, History and the Crisis of Capitalism (PM Press 2016), 236 blz.
Barnita Bagchi (red.), The Politics of the (Im)Possible: Utopia and Dystopia Reconsidered (Sage 2012), 256 blz.
T.J. Demos, Against the Anthropocene: Visual Culture and Environment Today (Sternberg Press 2017), 132 blz.

taal

Ad fontes! De neerlandistiek moet terugkeren naar haar wortels

door Piet Gerbrandy

Het aantal studenten dat zich jaarlijks aan een studie Nederlands waagt is teruggelopen, zo erg zelfs dat de bacheloropleiding aan de VU inmiddels is opgeheven. En dat terwijl er in de huidige Nederlandse samenleving de nodige problemen spelen waaraan juist door de neerlandistiek het hoofd kan worden geboden. In een reeks essays over de urgentie van de neerlandistiek identificeren verschillende specialisten de problemen en stippelen ze de koers uit die het vakgebied zou moeten varen om die problemen te adresseren. Na Frans-Willem Korsten, Saskia Pieterse en Marc van Oostendorp is het nu de beurt aan Piet Gerbrandy, classicus aan de Universiteit van Amsterdam, maar ook criticus, essayist, dichter en redacteur bij De Gids. Daarnaast was hij lange tijd leraar Klassieke Talen.

filosofie

Alain Badiou en het avontuur van de uitzondering

door Samuel Vriezen

Alain Badiou publiceerde vorig jaar met het derde deel van zijn L’être et l’événement-serie de conclusie van dertig jaar denken: een hoogst abstract filosofisch systeem dat de wiskundige verzamelingenleer combineert met eeuwenoude wijsgerige problemen en militante emancipatoire politiek. Samuel Vriezen neemt dit duizelingwekkende Werk onder de loep, en laat zien waarom zowel complexe wiskunde als hardcore metafysica nodig zijn om de wereld te veranderen.

Alain Badiou, L'être et l'événement (Seuil 1988), 560 blz.
Alain Badiou, Logigues des mondes: L'être et l'événement, 2 (Seuil 2006), 638 blz.
Alain Badiou, L'immanence des vérités: L'être et l'événement, 3 (Fayard 2018), 724 blz.
Alain Badiou, Het ware leven, of waarom de jeugd gecorrumpeerd moet worden (vert. Piet Joostens) (Polis 2019), 167 blz.

technologie

Cyberalchemie: onze cryptografische toekomst volgens Bart Jacobs

door Dirk Vis

‘Privacy is the power to selectively reveal oneself to the world’, staat in het Cypherpunk Manifesto. Maar hoe krijgen we deze macht terug, nu ons internet vanuit een paar Amerikaanse hoofdkantoren bestierd wordt? Cybersecurity-pionier Bart Jacobs is één van de initiatiefnemers achter de app IRMA, een digitaal paspoort dat individuen de zeggenschap over hun eigen data terug moet geven. Schrijver en kunstenaar Dirk Vis gaat met hem in gesprek en verkent de cryptografische bezweringen die ten grondslag liggen aan authenticatie.

Toen & Nu

Brouwer Prijs

Tipsy van tech: politiek in een post-digitale wereld

door Marjolijn Voogel

Technologie is niet neutraal en onpersoonlijk, maar door en door politiek. Marjolijn Voogel bespreekt Jamie Susskinds Future Politics en stelt de vraag hoe onze politieke instituten met technologische veranderingen mee kunnen bewegen.

Jamie Susskind, Future Politics: Living Together in a World Transformed by Tech (Oxford University Press 2018), 544 blz.

Brouwer Prijs

Op het tweede gezicht: Proust en de roman als ‘optisch instrument’

door Miriam Rasch

Marcel Proust leert ons dat we ons ‘innerlijk boek’ moeten lezen. Nu we steeds meer (verloren) tijd online doorbrengen, laat ook de digitale wereld impressies achter in ons innerlijk. In haar essay over Proust en het internet onderzoekt Miriam Rasch hoe we onze online ervaringen met de roman als ‘optisch instrument’ kunnen ontcijferen. Brouwer Prijs

Marcel Proust, De kant van Swann (vert. Thérèse Cornips) (De Bezige Bij 2018), 608 blz.
Marcel Proust, De gevangene (vert. Thérèse Cornips) (De Bezige Bij 2018), 544 blz.
Marcel Proust, De tijd hervinden (vert. Thérèse Cornips) (De Bezige Bij 2018), 480 blz.
Marcel Proust, Sodom en Gomorra (vert. Thérèse Cornips) (De Bezige Bij 2018), 688 blz.
Marcel Proust, De kant van Guermantes (vert. Thérèse Cornips) (De Bezige Bij 2018), 752 blz.
Marcel Proust, In de schaduw van meisjes in bloei (vert. Philippe Noble) (De Bezige Bij 2018), 480 blz.
Marcel Proust, De voortvluchtige (vert. Thérèse Cornips) (De Bezige Bij 2018), 369 blz.

Brouwer Prijs

Gemanipuleerde metamorfosen? Over de digitalisering van de mens

door Beate Roessler

Dat digitalisering onlosmakelijk verbonden is met het verlies van privacy roept nauwelijk vragen meer op, maar heeft digitalisering niet nog veel verdergaande consequenties voor wat het betekent mens te zijn? Beate Roessler laat zien waarom de filosofie juist deze vraag moet onderzoeken om de betekenis van waarden als vrijheid, gelijkheid en autonomie te kunnen blijven waarborgen.

Brett Frischmann & Evan Selinger, Re-Engineering Humanity (Cambridge University Press 2018), 430 blz.
Shoshana Zuboff, The Age of Surveillance Capitalism (Profile Books 2019), 704 blz.

Brouwer Prijs

Samenleven met data: verkenningen van nieuwe maatschappelijke relaties

door Anne Beaulieu

Hoe kunnen we samenleven met data? Aan de hand van vier recent verschenen boektitels maken Anne Beaulieu en Paul Wouters duidelijk dat samenleven met data verstrekkende sociale en politieke gevolgen heeft. Brouwer Prijs

Bridgitte Wessels, Rachel Finn, Thordis Sveinsdottir & Kush Wadhwa, Open Data and the Knowledge Society: Open Data Movement, Ecosystems and Data (Amsterdam University Press 2017), 203 blz.
José van Dijck, Thomas Poell & Martijn de Waal, De platformsamenleving. Strijd om publieke waarden in een online wereld (Amsterdam University Press 2016), 180 blz.
Shoshana Zuboff, The Age of Surveillance Capitalism (Profile Books 2019), 704 blz.
Viktor Mayer Schönberger & Thomas Ramge, Reinventing Capitalism in the Era of Big Data (Basic Books 2018), 288 blz.

Brouwer Prijs

Uren van discretie: Saint-Simon lezen in de 21ste eeuw

door Leen Huet

Was een boek vroeger een manier om uit een besloten binnenwereld te treden en met andere geesten contact te leggen, nu zijn boeken soms eerder een manier om ons van de wereld af te zonderen, even echt privé te zijn. Dat dat geen navelstaarderij oplevert, maar juist een helderder blik, toont Leen Huet, lezend in de memoires van een Franse hertog uit het ancien régime.

Saint-Simon, Mémoires suivi de Additions au Journal de Dangeau, vol.I-VIII (Gallimard 1988), .

oudheid

De oudheid tussen aanhalingstekens: elitair populisme van Perikles tot Baudet

door Diederik Burgersdijk

Over Thierry Baudets potjeslatijn hebben al veel classici zich druk en vrolijk gemaakt. Interessanter en belangrijker is het om de aandacht te vestigen op de retorische strategie erachter – op de rol die 'de Westerse cultuurgeschiedenis', zoals begrepen door Baudet, daarin werkelijk speelt. Diederik Burgersdijk rapporteert.

Kunst & Literatuur

vertalen

De kracht van het woord: het n-woord in de Nederlandse vertaalpraktijk

door Neske Beks

De Vlaamse schrijver en filmmaker Neske Beks nam het initiatief voor de oprichting van Alphabet Street, een gilde voor zwarte letterkundigen en wordsmiths. In dit essay formuleert ze een helder en scherp antwoord op de vraag wanneer en waarom men het n-woord moet vermijden. Alsook waarom het belangrijk is dat dit gesprek niet langer over de hoofden van mensen van kleur wordt gevoerd.

James Baldwin, Als Beale Street kon praten (vert. Harm Damsma) (De Geus 2018), 320 blz.
James Baldwin, Niet door water, maar door vuur (De Geus 2018), 160 blz.

schrijvers over schrijvers

De kunst van de overgave: over Keefman en de authenticiteit van Jan Arends

door Basje Boer

‘Schrijvers over schrijvers’, de titel van een reeks waarin Nederlandse literair auteurs schrijven over een volgens hen Heel Goed Nederlands Boek. Basje Boer bespreekt Keefman van Jan Arends uit 1972, een ‘authentieke’ want autobiografische verhalenbundel van een cultschrijver, of… zit het anders?

Jan Arends, Keefman (Lebowski 2014), 160 blz.

vertalen

Een buste en een waas. De actualiteit van de historische vertaling

door Tim Noens

Aristoteles’ Poëtica: twee recente vertalingen, twee verschillende opvattingen over historische vertalingen. Literatuurwetenschapper en classicus Tim Noens buigt zich over de overwegingen en veronderstellingen die gepaard gaan met de reconstructie van een tijd die niet de onze is: moet een actuele vertaling het origineel zo veel mogelijk in zijn historische context plaatsen, of is die context juist afleidend en onnodig, moet het heden de boventoon voeren? En hoe weten we eigenlijk wat het verschil is?