2019#6 (december / januari)

Wetenschap & Wij

filosofie

Een filosoof aan de wandel: onderzoek naar het alledaagse

door Jan Willem Duyvendak

Zijn de dingen die we ‘gewoon’ vinden wel zo gewoon, hoe kunnen we het alledaagse filosofisch bevragen, en wat hebben we daar eigenlijk aan? Jan Willem Duyvendak bespreekt Thuis. Filosofische verkenningen van het alledaagse van Pieter Hoexum en onderzoekt wat er zo gewoon en tegelijkertijd zo bijzonder is aan thuisgevoel.
biologie

Interview met Frans de Waal: ‘We hebben de deur geopend naar empathie met dieren’

door Maarten Reesink

Frans de Waal is auteur van talloze bestsellers over gedrag, intelligentie en emoties bij dieren, en behoeft in die zin geen enkele introductie. Wie hij is weet iedereen, maar over wat hij is valt te discussiëren. Bioloog of psycholoog? Etholoog, primatoloog of zelfs filosoof? Die verwarring komt niet voort uit het werk van De Waal: dat is ondanks de reikwijdte juist erg coherent en consistent. Het zit hem eerder in zijn soort ideeën over dieren, vooral apen, mensapen en de gelijkenissen met onszelf – waarvan we de implicaties ruim anderhalve eeuw na Darwin nog altijd niet goed weten te doordenken. Dat is althans het idee van Maarten Reesink, mede ingegeven door ideeën binnen (Human) Animal Studies, dat hij doceert aan de Universiteit van Amsterdam. Animal Studies is een relatief jong, interdisciplinair vakgebied dat gaat over de veelheid aan relaties (dus niet per se overeenkomsten) tussen mensen en andere dieren, vanuit diverse alfa- en gammaperspectieven. Naar aanleiding van het nieuwe boek van De Waal, Mama’s laatste omhelzing, gaat Reesink in dit gesprek dan ook vooral op zoek naar verbanden tussen zijn onderzoek en ideeën en het werk van andere mensen die zich met andere dieren bezighouden.
wetenschapsbedrijf

Het tijdperk van het wetenschappelijk tijdschrift

door Noortje Jacobs

Onderzoekers en academici voelen een enorme druk om zo vaak mogelijk te publiceren, het liefst in high impact journals. Wetenschappelijke tijdschriften lijken misschien een fundamenteel onderdeel van de moderne onderzoekspraktijk, maar Noortje Jacobs en Ad Maas laten zien dat deze journals pas recent hun huidige vorm vonden. Is het tijdperk van het wetenschappelijke tijdschrift inmiddels voorbij?
gezondheid

Vaccinaties, vanzelfsprekend?

door Hans Rümke

Nu anti-vaxxers een steeds luidere stem in het publieke debat hebben, is het niet vreemd dat veel mensen met vragen over vaccins zitten: hoe werken ze, waartegen beschermen ze, hoe weten we dat ze veilig zijn? En wat zouden we aan de daling van de vaccinatiegraad kunnen doen? Op die vragen geeft vaccinatiedeskundige Hans Rümke antwoord.

Politiek & Maatschappij

technologie

‘Het Internet’, in real life-fetisjisme en Søren Kierkegaard

door Patricia de Vries

Het internet is niet alleen alomtegenwoordig, ook boezemt het ons steeds meer angst in: zijn onze data wel veilig, en kunnen we nog wel zonder onze smartphone? Patricia de Vries gaat online met Søren Kierkegaard, de angstfilosoof par excellence, en laat zien dat we de invloed van het internet pas kunnen begrijpen als we het als deel van onze werkelijkheid beschouwen.
feminisme economie

Het hoogtepunt van het Nederlandse welvaartskapitalisme: J.C. van Markens Delftse arbeidersparadijs

door Erik de Gier

Van bedrijven verwachten we dat ze rekening houden met het klimaat, goed zorgen voor hun personeel en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat deze eisen een veel meer alomvattende voorgeschiedenis kennen in het zogenaamde welvaartskapitalisme wordt vaak achterwege gelaten. Erik de Gier bespreekt het belangrijkste Nederlandse voorbeeld van welvaartskapitalisme en vindt daar lessen voor de toekomst.

Kunst & Literatuur

essays

Passa Porta-lezing: Ex-Libris-liefde

door Paul B. Preciado

Afgelopen september gaf de schrijver en filosoof Paul B. Preciado (1970) in de Beursschouwburg in Brussel een lezing met als titel ‘Un Amour de Bibliothèque’. Preciado werd door Internationaal Literatuurhuis Passa Porta gevraagd om zich te buigen over dat ene onderwerp waar al zo verschrikkelijk veel over is geschreven: de liefde. In een persoonlijk essay bekijkt Preciado romantische relaties door de ogen van een fanatieke boekenverzamelaar. Hij vraagt zich af hoe het delen van boeken het verloop van een liefde kan bepalen.
schrijvers over schrijvers

Lof van de illogica: over «De God Denkbaar Denkbaar de God» van Willem Frederik Hermans

door Anneke Brassinga

‘Schrijvers over schrijvers’, de titel van een reeks waarin Nederlandse literair auteurs schrijven over een volgens hen Heel Goed Nederlands Boek. Anneke Brassinga herlas De God Denkbaar Denkbaar de God van Willem Frederik Hermans en moest opnieuw schaterlachen om deze betoverende lofzang op de illogica.
poëzie roman

Grensoverschrijdend moederschap: literaire roadmaps van liefde en verlies

door Ilse Josepha Lazaroms

Geschiedenissen van moederschap, van liefde en verlies, daarover spreken archieven niet. Ilse Lazaroms onderzoekt die onbekende verhalen in de literatuur, de plek waar talloze verloren moeders en kinderen ten langen leste een stem krijgen.
oeuvre

Foeteraar in de vrolijke tram: over het oeuvre van Arie Storm

door Herman Stevens

Arie Storm mag dan bekend (en berucht) zijn vanwege zijn vaak genadeloze recensies van Nederlandse romans, in eerste instantie is hij zelf romanschrijver. In zijn nieuwste boek, een essaybundel getiteld Het horrortheater van de Nederlandse literatuur, krijgt een aantal medeauteurs er weer flink van langs. Toch is collega’s affakkelen niet de hoofdmoot van dat boek, aldus Herman Stevens. Stevens leest Horrortheater in het verlengde van Storms romans en legt verrassende verbanden, die ons doen inzien wat voor een (tijdsgeest)gevoelig romancier Storm is.
oeuvre

Een plaats voor de herinnering: in memoriam Daša Drndić

door Guido Snel

‘Misschien zou het beter zijn als ik een paar van mijn eigen doden hier in de buurt had, ook al waren die tot stof vergaan. Wat als ik hier sterf?’ De levende herinneringen van een migrant, een stad, een heel continent komen samen in de boeken van Daša Drndić (1946, Zagreb), ten onrechte relatief onbekend in Nederland. Guido Snel gedenkt de vorig jaar overleden schrijfster.
literatuurwetenschap

Bibliomemoires: van beroemde auteurs en de dingen die niet voorbij gaan

door Christien Franken

Literatuurwetenschap over Grote Auteurs kan behoorlijk saai en onpersoonlijk zijn. Daarom is er de bibliomemoire, een genre waarin, vaak onbeschaamd en op persoonlijke wijze, de liefde betuigd wordt aan grote schrijvers en hun werk. Christien Franken las er vier en vroeg zich af of ze erin slagen iets toe te voegen aan wat we al weten over D.H. Lawrence, Jane Austen, Katherine Mansfield en George Eliot.
muziek

De gehoorzame dochter: over het libretto

door Sabine Lichtenstein

Wat is belangrijker bij het ervaren van een opera – de woorden of de muziek? Het klinkt als een simpele vraag, maar muziekwetenschapper Sabine Lichtenstein laat aan de hand van de veelbewogen operageschiedenis zien dat het een rijk en eeuwenoud probleem is, dat aan de wieg staat van het gehele genre – en waar het laatste woord nog niet over gesproken is.
Joost Zwagerman Essayprijs

Prijskaartje van een herinnering

door Jelena Barišić

In aanloop naar de uitreiking van de Joost Zwagerman Essayprijs 2019 publiceert de Nederlandse Boekengids deze week de vijf door de jury genomineerde inzendingen online. De prijs, bedoeld om nieuw essayerend talent voor het voetlicht te brengen, wordt op maandag 18 november uitgereikt in Alkmaar, in het kader van de Joost Zwagerman-lezing door Julian Barnes. U vindt de vijf essays op de shortlist (zeer) binnenkort ook op het papier van de Nederlandse Boekengids 2019#6. Vandaag aflevering een: Jelena Barišić, met haar essay over herinnering, identiteit en afscheid.
Joost Zwagerman Essayprijs

Bach horen, Bacon zien, Barthelme lezen

door Caroline Benoit

In aanloop naar de uitreiking van de Joost Zwagerman Essayprijs 2019 publiceert de Nederlandse Boekengids deze week de vijf door de jury genomineerde inzendingen online. De prijs, bedoeld om nieuw essayerend talent voor het voetlicht te brengen, wordt op maandag 18 november uitgereikt in Alkmaar, in het kader van de Joost Zwagerman-lezing door Julian Barnes. U vindt de vijf essays op de shortlist (zeer) binnenkort ook op het papier van de Nederlandse Boekengids 2019#6. Vandaag aflevering twee: Caroline Benoit met haar essay ‘over de hedendaagse Lage Landen-literatuur als tandeloze hond’.
Joost Zwagerman Essayprijs

Een te strak gespannen draad

door Jolanda van Benthem

In aanloop naar de uitreiking van de Joost Zwagerman Essayprijs 2019 publiceert de Nederlandse Boekengids deze week de vijf door de jury genomineerde inzendingen online. De prijs, bedoeld om nieuw essayerend talent voor het voetlicht te brengen, wordt op maandag 18 november uitgereikt in Alkmaar, in het kader van de Joost Zwagerman-lezing door Julian Barnes. U vindt de vijf essays op de shortlist (zeer) binnenkort ook op het papier van de Nederlandse Boekengids 2019#6. Vandaag aflevering drie: Jolanda van Benthem, met haar essay over haar boerenfamilie, utiliteitsdenken en ons landschap.
Joost Zwagerman Essayprijs

De dingen, ze zingen

door Marion Bruinenberg

In aanloop naar de uitreiking van de Joost Zwagerman Essayprijs 2019 publiceert de Nederlandse Boekengids deze week de vijf door de jury genomineerde inzendingen online. De prijs, bedoeld om nieuw essayerend talent voor het voetlicht te brengen, wordt op maandag 18 november uitgereikt in Alkmaar, in het kader van de Joost Zwagerman-lezing door Julian Barnes. U vindt de vijf essays op de shortlist (zeer) binnenkort ook op het papier van de Nederlandse Boekengids 2019#6. Vandaag aflevering vier: Marion Bruinenberg, met haar essay over dingenliefde.
Joost Zwagerman Essayprijs

Het Fotomuseum

door Lucas A. Hoogendoorn

In aanloop naar de uitreiking van de Joost Zwagerman Essayprijs 2019 publiceert de Nederlandse Boekengids deze week de vijf door de jury genomineerde inzendingen online. De prijs, bedoeld om nieuw essayerend talent voor het voetlicht te brengen, wordt op maandag 18 november uitgereikt in Alkmaar, in het kader van de Joost Zwagerman-lezing door Julian Barnes. U vindt de vijf essays op de shortlist (zeer) binnenkort ook op het papier van de Nederlandse Boekengids 2019#6. Vandaag aflevering vijf: Nout Hoogendoorn, met zijn essay over kunstbeleving in het sociale mediatijdperk.
Advertentie
Banner