2018#4 (augustus / september)
Politiek & Maatschappij
democratie
liberalisme
cultuurkritiek
seksualiteit
cultuurkritiek
publieke ruimte
cultuurkritiek
briefwisseling
briefwisseling
Het paradoxale populisme van president Duterte
door Willem Wolters
De Filipijnse president Rodrigo Duterte kondigde bij zijn aantreden in juni 2016 aan het land te gaan ‘zuiveren’. Het meest bekende en gruwelijke gevolg is de inmiddels uitvoerig gedocumenteerde, grootschalige moord op duizenden drugsverslaafden. Maar ook daarbuiten volgt Dutertes bewind de inmiddels welbekende route van populist naar autoritair leider: politieke tegenstanders zijn hun status noch leven zeker, buitenlandse staatshoofden worden geconfronteerd met ondiplomatiek en ronduit vulgair taalgebruik, en de warmst mogelijke banden worden gecultiveerd met andere autoritaire regimes (in dit geval met China, ondanks aanzienlijke militaire spanningen). Hoewel vrijwel alle Filipijnse journalisten en academici hem beschouwen als een dictator in de dop heerst er grote verdeeldheid over Dutertes presidentschap. Vier boeken van Filipijnse auteurs, voor- en tegenstanders, werpen licht op de aanhoudende populariteit van zijn hardhandige beleid. Door Willem Wolters.
- Stella Estremera, ALAB: The Awakening of Filipino Nationalism (T’Boli Publishing & Distribution 2017), 313 blz.
- Francisco J. Lara Jr. & Steven Schoofs (red.), Out of the Shadows: Violent Conflixt and the Real Economy of Mindanao (Ateneo de Manila University Press 2016), 367 blz.
- Richard Javad Heydarian, The Rise of Duterte: A Populist Revolt Against Elite Democracy (Palgrave Macmillan 2018), 133 blz.
- Nicole Curato (red.), A Duterte Reader: Critical Essays on Rodrigo Duterte's Early Presidency (Ateneo de Manila University Press 2017), 337 blz.
- Rigoberto D. Tiglao, Colossal Deception: How Foreigners Control Our Telecoms Sector: A Case Study of Corruption, Cronyism and Regulatory Capture in the Philippines (The Manila Times Publishing Corporation 2016), 172 blz.
Geleende tijd: in gesprek met Martijn Konings
door David Hollanders
Speculeren over de toekomst werd lang gerekend tot het domein van idealisten en naïevelingen, losgezongen van een vaak harde sociale, economische en culturele realiteit. De financiële en economische crisis van 2007 maakte pijnlijk duidelijk hoe reëel de speculaties van banken en regeringen eigenlijk waren, en hoe verweven tijd, speculatie en toekomstdenken zijn met het kapitalisme. Martijn Konings (1975), universitair hoofddocent aan de Universiteit van Sydney, beschouwt tijd dan ook als een elementair onderdeel in het functioneren van het kapitalisme. David Hollanders voelt hem aan de tand, naar aanleiding van zijn nieuwe boek Capital and Time.
- Martijn Konings, Capital and Time. For a New Critique of Neoliberal Reason (Stanford University Press 2018), 184 blz.
Crisis en ongelijkheid in het Nederlands onderwijs
door Bart van den Bosch
Het is een onderhand klassiek Nederlands hoofdpijndossier: onderwijspolitiek. Wetenschapsfilosoof en theoretisch historicus Bart van den Bosch is werkzaam in het onderwijs en bespreekt tegen de achtergrond van zijn eigen ervaringen met onderwijsontwikkeling twee belangrijke nieuwe boeken over het onderwerp – Piet de Rooys Een geschiedenis van het onderwijs in Nederland en Kees Vuyks Oude en nieuwe ongelijkheid. Over het failliet van het verheffingsideaal. De hamvraag: moet ons onderwijs vooral gelijke kansen en brede ontwikkeling nastreven, of moet het excellentie en specialisering bevorderen? En, is er een begaanbare middenweg? Van den Bosch concludeert dat we ons om te beginnen zouden moeten inzetten voor een herwaardering van de stabiliteit van middelmatige getalenteerdheid.
- Kees Vuyk, Oude en nieuwe ongelijkheid. Over het failliet van het verheffingsideaal (Klement 2017), 288 blz.
- Piet de Rooy, Een geschiedenis van het onderwijs in Nederland (Wereldbibliotheek 2018), 352 blz.
Jezelf blootgeven: vier publicaties over seksualiteit
door Harriet Bergman
Het is moeilijk om open te vertellen over seks. Praten over de geluiden die je buren maken of een rare Tinderdate – dat gaat nog wel. Maar zodra het persoonlijk wordt, wordt het moeilijker. Harriet Bergman neemt vier recente publicaties over seksualiteit onder de loep. Ze onderzoekt hoe deze boeken het onderwerp bespreekbaar maken, maar ook of enkel praten over seks wel genoeg is.
- Daan Borrel, Soms is liefde dit. Een brief over lichaam, seks en verlangen (De Bezige Bij 2018), 208 blz.
- Emily Nagoski, Kom als jezelf. De opzienbarende nieuwe wetenschap die je leven zal veranderen (Lev. 2021), 416 blz.
- Emily Witt, Future Sex: liefde in tijden van digitalisering (Amsterdam University Press 2017), 215 blz.
- Anaïs van Ertevelde & Heleen Debruyne, Vuile lakens. Een hedendaagse visie op seksualiteit (De Bezige Bij 2017), 224 blz.
Wanderlust: een passend meanderende, historische en associatieve sociologie
Wandelen is in, maar Wandern, als in roaming of 'zwerven', is het meestal toch niet. Dat soort wandelen heeft ook niet echt een traditie in de Lage Landen, misschien zijn die gewoonweg te klein en te plat? Socioloog Bart van Heerikhuizen toog naar Berlijn voor de Wanderlust-tentoonstelling en herlas het gelijknamige boek van cultuurhistorica Rebecca Solnit. 'Wandelen', een passend meanderende, historische en associatieve sociologie.
- Birgit Verwiebe & Gabriel Montua, Wanderlust: Von Caspar David Friedrich bis Auguste Renoir (Hirmer / Alte Nationalgalerie 2018), 288 blz.
- Rebecca Solnit, Wanderlust: A History of Walking (Penguin 2001), 336 blz.
De staat van de stad
door Arnoud Stavenuiter
Lang kende Nederland een sterk socialewoningbouwbeleid, waarmee iedereen een dak boven het hoofd en zo een 'recht op stad' gegarandeerd kon worden. Door bewust aangewakkerde gentrificering en de vermarkting van sociale huurwoningen dreigt het ideaal van een rechtvaardige stad vandaag verloren te gaan. Arnoud Stavenuiter laat zien dat de vraag naar het recht op stad urgenter is dan ooit.
- Jacqueline Schoenmaker, Het failliet van de Javastraat (Leesmagazijn 2017), 152 blz.
- Susanne Komossa, Hollands bouwblok en publiek domein: model, regel, ideaal (Vantilt 2010), 208 blz.
- Floor Milikowski, Van wie is de stad? (Atlas Contact 2018), 288 blz.
Patti Smiths ‘education in counterculture’
door Maite Karssenberg
Als de Amerikaanse counterculture van de jaren zestig en zeventig ter sprake komt is het moeilijk niet in oppervlakkige clichés van seks, drugs en rock-’n-roll te vervallen. Maar de bohemia van destijds was, in historicus Sean Wilentz’ woorden, ‘not all emotion and no ideas’. Integendeel, zoals we zien in het werk van Patti Smith: het is diepgeworteld in de geschiedenis, wordt gekenmerkt door een brede culturele interesse en spreekt van een levenshouding die niets aan actualiteit heeft ingeboet.
- Patti Smith, Just Kids (Bloomsbury 2010), 320 blz.
- Patti Smith, M Train (Bloomsbury 2016), 288 blz.
- Patti Smith, Devotion (Yale University Press 2017), 112 blz.
- Patti Smith, The New Jerusalem (vert. Onno Kosters) (Nexus Instituut 2018), 76 blz.
Geerten Waling aan Rob Hartmans, 8 augustus 2018 (brief #9)
door Geerten Waling
Rob Hartmans en Geerten Waling schrijven elkaar naar aanleiding van Geert Buelens' De jaren zestig. Een cultuurgeschiedenis. Wat is die zo vaak genoemde 'erfenis van de jaren zestig', en waarom wordt iedereen verwacht er stelling over in te nemen? Over puberaal geweld, schriele revoluties, oogkleppen, en de oorsprong van de huidige wereldorde. Door Geerten Waling.
- Geert Buelens, De jaren zestig. Een cultuurgeschiedenis (Ambo|Anthos 2018), 1023 blz.
Rob Hartmans aan Geerten Waling, 8 augustus 2018 (brief #10)
door Rob Hartmans
Rob Hartmans en Geerten Waling schrijven elkaar naar aanleiding van Geert Buelens' De jaren zestig. Een cultuurgeschiedenis. Wat is die zo vaak genoemde 'erfenis van de jaren zestig', en waarom wordt iedereen verwacht er stelling over in te nemen? Over puberaal geweld, schriele revoluties, oogkleppen, en de oorsprong van de huidige wereldorde. Door Rob Hartmans.
- Geert Buelens, De jaren zestig. Een cultuurgeschiedenis (Ambo|Anthos 2018), 1023 blz.
Kunst & Literatuur
essays
oeuvre
boekencultuur
literatuurwetenschap
literatuurwetenschap
essays
essays
essays
Een glanzende mislukking. Mailer, de sixties en de strijd om de ziel van Amerika
door Joost de Vries
Norman Mailer was zonder twijfel een van de meest productieve en invloedrijke Amerikaanse schrijvers van de jaren '50, '60 en '70. Van die reputatie lijkt weinig meer over. Hoewel, in de gerenommeerde Library of America-serie verschenen dit jaar bij het vijftigjarig jubileum van 1968 juist van Mailer twee kloeke bundelingen: zijn essays en romans van de jaren zestig. De Groene-redacteur Joost de Vries duikt erin en speurt naar de reden van zijn impact én de kiem van zijn ondergang. Wat blijkt? Ze komen uit dezelfde bron: zijn reactionistisme.
- Norman Mailer, Four Books of the 1960s (The Library of America 2018), 926 blz.
- Norman Mailer, Collected Essays of the 1960s (The Library of America 2018), 513 blz.
Positive Obsession: het werk van Octavia E. Butler
door Fiep van Bodegom
De boeken van de Afro-Amerikaanse sciencefictionschrijfster Octavia E. Butler (1946-2006) gaan over macht. Fiep van Bodegom duidt Butlers ambities en de politieke waarde van haar oeuvre: 'Kindred is exemplarisch voor het beste werk van Butler: het boek combineert een element uit het scifigenre, tijdreizen, met een klassieke slave narrative, wat een spannend verhaal oplevert dat vragen oproept over de doorwerking van de geschiedenis – en dat alles zonder ook maar een zweem van simplistisch moralisme of didactiek.'
- Octavia Butler, Bloodchild and Other Stories (Little, Brown and Company 1995), 352 blz.
- Octavia Butler, Kindred (Headline Publishing Group 1979), 320 blz.
- Octavia Butler, Survivor (Little, Brown and Company 1978), 188 blz.
- Octavia Butler, Imago (Little, Brown and Company 1989), 224 blz.
- Octavia Butler, Dawn (Little, Brown and Company 1987), 256 blz.
- Octavia Butler, Mind of My Mind (Little, Brown and Company 1977), 224 blz.
- Octavia Butler, Adulthood Rites (Little, Brown and Company 1988), 304 blz.
- Octavia Butler, Clay's Ark (Little, Brown and Company 1984), 224 blz.
- Octavia Butler, Patternmaster (Little, Brown and Company 1976), 196 blz.
- Octavia Butler, Fledgling (Time Warner Trade Publishing 2005), 310 blz.
- Octavia Butler, Parable of the Sower (Little, Brown and Company 1993), 345 blz.
- Gerry Canavan, Octavia E. Butler (University of Illinois Press 2016), 248 blz.
- Octavia Butler, Parable of the Talents (Little, Brown and Company 1998), 464 blz.
- Octavia Butler, Wild Seed (Time Warner Trade Publishing 1980), 320 blz.
Een pleisterplaats voor de ‘armchair traveller’: de stedenreeks van Uitgeverij Bas Lubberhuizen
door Dirk Leyman
De Stedenreeks van Uitgeverij Bas Lubberhuizen is al meer dan vijfentwintig jaar een unicum in het Nederlandse taalgebied én ver daarbuiten. Sinds 1993 legt ze bekende en minder bekende Europese steden – van Odessa en Triëst tot Nice, Istanbul en Riga – onder een literair vergrootglas, met portretten en essays in het spoor van beroemde én vergeten schrijvers. De teller staat nu op negentien delen. Dirk Leyman onderzoekt het geheim van deze snoepdoos voor de armchair traveller.
- Hein Aalders & Hans van der Klis (reds.), Illes Balears (Uitgeverij Bas Lubberhuizen 2017), 240 blz.
- Jan Paul Hinrichs, Trefpunt Riga (Uitgeverij Bas Lubberhuizen 2017), 160 blz.
Ieder zijn verhaal. Ontwikkelingen in de narratologie
door Luc Herman
Reclamebureaus, politieke partijen en zelfs ziekenhuizen: allemaal onderkennen ze tegenwoordig het belang van 'een goed verhaal', waarmee ze hun klanten, kiezers en cliënten kunnen bereiken en overtuigen. Deze ontwikkeling maakt dat de narratologie, de tak van wetenschap waarin onderzoek naar verhalen centraal staat, lang niet alleen meer met literatuur bezig is, maar ook met nieuwe inzichten komt op het gebied van, bijvoorbeeld, de letterlijk (geneeskundig) helende werking van verhalen. Luc Herman, hoogleraar Engelstalige literatuur, verhaaltheorie en verhaalanalyse aan de Universiteit Antwerpen, houdt twee hedendaagse, interdisciplinaire studies binnen de narratologie tegen het licht.
Mohammed in het Latijn
door Piet Gerbrandy
Dat de Middeleeuwen een duistere periode zouden zijn geweest is de afgelopen halve eeuw omstandig weerlegd, maar het lijkt weinig geholpen te hebben. Ook onder de meeste intellectuelen beklijft het beeld van culturele achterlijkheid, totalitair christendom, slecht Latijn en zinloos bloedvergieten. Eén blik op een hoogstandje uit de Middeleeuwse literatuur is genoeg om dat beeld opnieuw te logenstraffen en duidelijk te maken wat die tijd ons, en het Nederlandse gymnasiumonderwijs, te bieden heeft.
- Julian Yolles & Jessica Weiss (red. & vert.), Medieval Latin Lives of Muhammad. Dum barton Oaks Medieval Library 51 (Harvard University Press 2018), 712 blz.
What time is it?
door Guido Snel
Voor deze bijlage in de Nederlandse Boekengids schreven de meeste auteurs nieuw werk, ingegeven door de ontmoetingen en gesprekken met hun medeschrijvers en dichters uit heel Europa.
Vreemde vogels
door Mustafa Kör
Voor deze bijlage in de Nederlandse Boekengids schreven de meeste auteurs nieuw werk, ingegeven door de ontmoetingen en gesprekken met hun medeschrijvers en dichters uit heel Europa.
In de dode hoek
door Svealena Kutschke
Voor deze bijlage in de Nederlandse Boekengids schreven de meeste auteurs nieuw werk, ingegeven door de ontmoetingen en gesprekken met hun medeschrijvers en dichters uit heel Europa.
Wetenschap & Wij
wetenschapsbedrijf
filosofie
De mens kreeg op een dag de geest en…
door Jaap Goudsmit
Professor natuurlijk beloop en pathogenese van neurodegeneratieve ziekten Jaap Goudsmit bespreekt in zijn essay vijf recente boeken over de relatie tussen de wereld van de geest en die van het tastbare – en tussen de verschillende soorten kennis, waarheidsvinding en wetenschap die zij hebben voortgebracht. Hij gaat van Freud via Rorschach naar moderne denkers over de geest, cultuur en soorten waarheden. Zijn conclusie: de 'feitenvrijheid' die onze samenlevingen steeds meer parten speelt, is mede veroorzaakt door het prioriteren van een 'objectieve' of 'harde' wetenschap die de geesteswereld niet serieus neemt. Goudsmit pleit voor een nieuwe theorie van de rede en, daarvan afgeleid, een nieuwe theorie van de redelijkheid.
- Hugo Mercier & Dan Sperber, The Enigma of Reason: A New Theory of Human Understanding (Penguin 2018), 416 blz.
- Damion Searls, The Inkblots: Hermann Rorschach, His Iconic Test, and the Power of Seeing (Simon & Schuster 2017), 416 blz.
- Eric Kandel, The Age of Insight: The Quest to Understand the Unconscious in Art, Mind and Brain from Vienna 1900 to the Present (Random House 2012), 656 blz.
- Kevin N. Laland, Darwin's Unfinished Sypmphony: How Culture Made the Human Mind (Princeton University Press 2017), 464 blz.
- David Gelernter, The Tides of Mind: Uncovering the Spectrum of Consciousness (W.W. Norton 2017), 320 blz.
‘The colored bathroom is a mile away…!’. Fassins morele economie van het leven
door Marjolijn Voogel
Het bestaan van ongelijkwaardige levens is naar zijn eigen zeggen de drijfveer van de Franse antropoloog Didier Fassin. In een compact en strak opgezet betoog beargumenteert Fassin in Punir wat straffen is, waarom men straft en wie men kiest te straffen. De methode die Fassin gebruikt om tot een kritische theorie van het straffen te komen, is een combinatie van etnografie en genealogie naar Foucault en Nietzsche. De eerste bracht met Discipline, toezicht en straf de ontstaansgeschiedenis van het straffen over een korter tijdsbestek in kaart; in De genealogie van de moraal keek Nietzsche naar de langere termijn. Met hun werk in de hand betoogt Fassin hoe gemeenschappen waarin de sociale orde werd hersteld door een schuld te vereffenen aan degenen die iets was aangedaan, zich ontwikkelden naar een samenleving waarin het lijden de norm werd als boetedoening voor een fout, en de cruciale rol van de kerk daarin. Fassin spreekt van een overgang van ‘een affectieve economie van schuld’ naar een ‘morele economie van vervolging’. Niet compensatie maar straf werd in de loop van de tijd de reactie op de overtreding van regels of wetten in de samenleving. Dat roept de vraag op naar de rechtvaardiging voor het straffen.
- Didier Fassin, Punir. Une passion contemporaine (Seuil 2017), 208 blz.
- Didier Fassin, The Will to Punish (Oxford University Press 2018), 176 blz.
- Didier Fassin, La vie. Mode d'emploi critique (Seuil 2018), 192 blz.
- Didier Fassin, Life: A Critical User's Manual (Polity 2018), 150 blz.
Toen & Nu
herlezen
De weerklank van Virginia Woolf: de waarde van haar fictie voor de wereld van nu
door Jesse van Amelsvoort
Dit jaar verscheen bij de pas opgerichte intersectioneel-feministische uitgeverij Chaos een nieuwe vertaling van dé feministische oertekst: Virginia Woolfs Een kamer voor jezelf. Gloria Wekker en Simon(e) van Saarloos verzorgden het voorwoord, waarin ze pleitten voor een kritische omgang met de tekst, omdat die uitgaat van een verouderd, wit-feministisch wereldbeeld. Jesse van Amelsvoort duidt de nieuwe vertaling en het kritische voorwoord als onderdeel van een revolte, een wereldveranderende daad, en gaat in het verlengde daarvan in op de waarde van Woolfs fictie voor de wereld van nu.
- Virginia Woolf, De uitreis (vert. Barbara de Lange) (Athenaeum-Polak & Van Gennep 2018), 479 blz.
- Virginia Woolf, Een kamer voor jezelf (Chaos 2018), 224 blz.
- Rosemarie Buikema, Revoltes in de cultuurkritiek (Amsterdam University Press 2017), 223 blz.
