2017#6 (december / januari)
Kunst & Literatuur
oeuvre
poëzie
muziek
biografie
‘Ik ben een trekvogel’. Een portret van Alain Mabanckou
door Margot Dijkgraaf
Alain Mabanckou is een van de schrijvers die Margot Dijkgraaf ontmoet op het Festival des Correspondances in Manosque, een typisch Provençaals dorp ten noordoosten van Aix-en-Provence. Op een prachtig pleintje, onder de oude platanen, wordt hij, in de openlucht, geïnterviewd over zijn nieuwe boek, Le monde est mon langage. Na het openbare interview haast Mabanckou zich te voet naar een tv-interview. Onderweg spreekt Dijkgraaf hem over de plek die hem in Frankrijk het dierbaarst is; de plek waar je een verkenning van zijn werk het beste kunt laten beginnen.
- Alain Mabanckou, Le monde est mon language (Grasset 2017), 320 blz.
- Alain Mabanckou, Verre cassé (Seuil 2005), 208 blz.
- Alain Mabanckou, Lettres noires: des ténèbres à la lumière (Fayard 2016), 80 blz.
- Alain Mabanckou, Prins Piper (vert. Reintje Ghoos & Jan Pieter van der Sterre) (De Geus 2017), 256 blz.
- André Versaille (red.), Alain Mabanckou. Écrivain et oiseau migrateur (Chemin Faisant 2011), 252 blz.
Ghosts in the Shell
door Dominique de Groen
Informatie gaat verloren bij het projecteren van een globe op een vlak. Kiezen welke informatie weglekt is een politieke daad.
- Dominique De Groen, SHOP GIRL (het balanseer 2017), 72 blz.
Play that funky music, white boy
Schrijver Thomas Heerma van Voss publiceert regelmatig over hiphop. Een terugkerende kritiek op die stukken noopt hem tot reflectie op de vraag wat hij, iemand die de ervaringen van veel hiphopartiesten niet deelt, kan bijdragen aan de discussie rondom en beschouwing van het muziekgenre.
Rosa Manus
door Marjan Schwegman
Eindelijk een boek dat licht werpt op een van de belangrijkste Nederlandse feministen: de Joodse Rosa Manus (1881-1942). Manus had een leidersrol in Nederlandse en internationale vrouwenorganisaties, en streed haar leven lang voor grote idealen als Vrijheid, Vrede en Gerechtigheid. De gefragmenteerde opzet van deze studie, die naast essays van verschillende auteurs bestaat uit foto’s en historische documenten, is gepast: Manus’ persoon blijkt moeilijk in één beeld te vangen. En in hoeverre was Manus’ (seculiere) Joods-zijn, waarop zij zelf weinig nadruk legde, toch van invloed op haar leven en werk?
- Myriam Everard & Francisca de Haan (red.), Rosa Manus (1881-1942): The International Life and Legacy of a Jewish Dutch Feminist (Brill 2016), 474 blz.
Politiek & Maatschappij
democratie
cultuurkritiek
cultuurkritiek
economie
Gluren over de empathie-muur
door Kobe de Keere
Hoewel de populariteit van rechts-radicale politici al decennia gestaag stijgt, blijft een deel van de bevolking zich daar elke verkiezingsuitslag over verbazen. Kennelijk is de opkomst van het populisme moeilijk te begrijpen. De sociologische analyses van Lamont (2000) en Hochschild (2016), hoewel jaren van elkaar verwijderd, bieden er een verklaring voor: de zucht naar erkenning. Volgens Kobe De Keere is het vooral die behoefte waar populisten handig op inspelen.
- Michèle Lamont, The Dignity of Working Men: Morality and the Boundaries of Race, Class and Immigration (Harvard University Press 2000), 416 blz.
- Michèle Lamont et al., Getting Respect: Responding to Stigma and Discrimination in the United States, Brail, and Israel (Princeton University Press 2016), 400 blz.
- Arlie Russell Hochschild, Strangers In Their Own Land: Anger and Mourning on the American Right (The New Press 2016), 288 blz.
- Arlie Russell Hochschild, Vreemdelingen in hun eigen land: een reis door rechts Amerika (AUP 2017), 424 blz.
‘Deservingness’ in een meritocratische samenleving
door Anouk Kootstra
De Victorianen spraken ooit als eersten van ‘the deserving versus the undeserving poor’. De ‘deserving poor’, dat zijn de harde werkers, de ongelukkigen, de pechvogels vol goede intenties die meer tegenspoed op hun pad hebben gekregen dan zij eigenlijk zouden verdienen. De ‘undeserving poor’ daarentegen, dat zijn de luilakken, de lapzwansen, de nietsnutten die hun precaire situatie aan niets dan zichzelf te wijten hebben en daarom ons mededogen niet waard zijn. Maar wat denken we dan eigenlijk dat dat is, ‘verdienen’?
Positiviteit: houvast of ontwrichting?
door Josien Arts
Zelfhulpboeken, mindfulness en een evenwichtige en positieve levenshouding: men doet ons geloven dat het voorwaarden zijn voor een gezond en creatief bestaan in een geglobaliseerde, haastige wereld. Josien Arts laat zien hoe de norm van de positieve levenshouding in werkelijkheid functioneert als smeerolie voor de steeds sneller draaiende raderen van onze economie.
- Barbara Ehrenreich, Bright-Sided: How Positive Thinking Is Undermining America (St. Martin’s Press 2010), 256 blz.
- Svend Brinkmann, Standvastig: onder alle omstandigheden jezelf blijven (A.W. Bruna 2016), 176 blz.
Zelfrespect in de prestatiesamenleving
door Judith Elshout
Sociologe Judith Elshout promoveerde vorig jaar op haar proefschrift Roep om respect. Ervaringen van werklozen in een meritocratiserende samenleving. Zij kon bij haar onderzoek niet om Lamonts The Dignity of Working Men heen. De hoogst actuele spanningen in de belevingswereld van de arbeidersklasse, zoals Lamont die in Frankrijk en de VS in kaart brengt, blijken ook onder werklozen in Nederland zeer indringend aanwezig.
- Michèle Lamont, The Dignity of Working Men: Morality and the Boundaries of Race, Class and Immigration (Harvard University Press 2000), 416 blz.
Toen & Nu
oudheid
geschiedenis
geschiedenis
geschiedenis
geschiedenis
Verticaal denken: Hypatia, Proclus en Latijnse poëtica in de late oudheid
door Piet Gerbrandy
Wie de late oudheid wil begrijpen, doet er goed aan haar vormentaal serieus te nemen. Drie recente intellectuele biografieën en twee academische bundels laten goed zien hoe fris, doordacht én herkenbaar het beeld is dat dan oprijst. Door Piet Gerbrandy.
- Jan Elsner & Jesus Hernández Lobato, The Poetics of Late Latin Literature (Oxford University Press 2017), 544 blz.
- Scott McGill & Joseph Michael Pucci, Classics Renewed (Universitätsverlag Winter 2016), 432 blz.
- Charlotte Booth, Hypatia: Mathematician, Philosopher, Myth (Fonthill Media 2016), 192 blz.
- Edward J. Watts, Hypatia: The Life and Legend of an Ancient Philosopher (Oxford University Press 2017), 224 blz.
- Radek Chlup, Proclus: An Introduction (Cambridge University Press 2016), 346 blz.
Spenglers ondergang, toen en nu
door Arnold Heumakers
Er is tegenwoordig haast geen conservatieve publieke intellectueel te vinden die niet wegloopt met Spenglers Ondergang. Maar, zegt Arnold Heumakers, hun lezingen van het werk zijn over het algemeen problematisch: in ieder geval gaan ze in hun zoektocht naar bouwstenen voor hun eigen wereldbeeld en politiek al te makkelijk voorbij aan het fundamentele cultuurrelativisme, het antidemocratisme en de beschavingshaat die uit het werk spreken. Spengler was een vat vol diepe tegenstrijdigheden en zijn twaalfhonderd pagina’s tellende ‘schets’ blijkt dat ook. Een alternatieve lezing.
- Oswald Spengler, De ondergang van het Avondland. Schets van een morfologie van de wereldgeschiedenis (vert. Mark Wildschut) (Boom 2017), 1200 blz.
Inspiratie uit de marge. Drie negentiende-eeuwse Indiase activisten en hun zoektocht naar nieuw sociaal kapitaal
door Barnita Bagchi
Wie iets wil begrijpen van de emancipatiegeschiedenis van vrouwen en lagere kasten in India doet er goed aan terug te gaan naar de tweede helft van de negentiende eeuw, toen een aantal Indiase schrijver-activisten erin slaagde de culturele en educatieve kiemen te zaaien van grote sociale verandering – juist omdat zij zich niet konden beroepen op status of patriarchale privileges, maar wel op een transnationaal bewustzijn. Barnita Bagchi vertelt over drie negentiende-eeuwse Indiase activisten en laat, vertrekkend vanuit het werk van Michèle Lamont, zien hoe cultureel en sociaal kapitaal niet enkel vanuit de gevestigde orde kan ontstaan, maar ook – juist – vanuit de marges.
- Jyotirao Govindrao Phule, Gulamgiri (Createspace Independent Publishing Platform 2017), 150 blz.
- Pandita Ramabai, Pandita Ramabai's American Encounter: The Peoples of the United States (1889) (vert. Meera Kosambi) (Indiana University Press 2003), 304 blz.
- Thomas Paine, Rights of Man, Common Sense, and Other Political Writings (red. Mark Philip) (Oxford University Press 2008), 544 blz.
Kinderen van hun tijd. Over historici, managers en experts
door Kristof Smeyers
In A History of the World in 101⁄2 Chapters beschrijft Julian Barnes de modus operandi van romantisch kunstschilder Théodore Géricault terwijl hij aan Het vlot van de Medusa werkte: ‘The painter isn’t carried fluently downstream towards the sunlit pool of that nished image, but is trying to hold a course in an open sea of contrary tides.’ Niet alleen schilders draaien met volle kracht aan het roer. Ook wetenschappers trachten koers te houden op de woelige baren van hun tijd. In dit essay volgt Kristof Smeyers het vlot van de geschiedschrijvers en laat met Michèle Lamont op sleeptouw zien dat zij niet los van hun tijd begrepen kunnen worden.
- Jo Tollebeek, Een slapeloos doordenken van alle dingen: over geschiedenis en historische cultuur (Prometheus 2017), 432 blz.
- Michèle Lamont, How Professors Think: Inside the Curious World of Academic Judgment (Harvard University Press 2009), 336 blz.
- Stefan Collini, Speaking of Universities (Verso 2017), 304 blz.
Nederlandse cultuurgeschiedenis zonder zuilen
door Jan Dirk Snel
Wat is dat nu eigenlijk, de Nederlandse cultuur? Jan Dirk Snel legt een aantal zeer verschillende recente titels over de Nederlandse cultuurgeschiedenis naast elkaar en zoekt tussen de zuilen. Maar levert dat een geschiedenis op waar we, met Huizinga, in kunnen leven? Door Jan Dirk Snel.
- Marjet Brolsma, 'Het humanitaire moment'. Nederlandse intellectuelen, de Eerste Wereldoorlog en het verlangen naar regeneratie van de Europese cultuur (1914-1930) (Verloren 2016), 418 blz.
- Jacqueline Oskamp, Een behoorlijk kabaal. Een cultuurgeschiedenis van Nederland in de twintigste eeuw (Ambo|Anthos 2016), 384 blz.
- Carla du Pree, Johan Huizinga en de bezeten wereld. De rol van publieke intellectueel tussen twee wereldoorlogen (ISVW 2016), 352 blz.
Wetenschap & Wij
klimaat
gezondheid
Denken in transitie. Wat zijn de energy humanities?
door Anne Beaulieu
De afgelopen twaalf maanden verschenen er aardig wat boeken over energietransitie vanuit wat in de Angelsaksische wereld de humanities worden genoemd. Energie en transitie zijn kennelijk niet alleen onderwerpen voor bèta’s, sociaalpsychologen en econometristen. Maar wat is dan de geesteswetenschappelijke inzet; wat hebben deze disciplines toe te voegen aan ons denken over oplossingen voor de fossiele energiecrisis? Door Anne Beaulieu.
- Imre Szeman & Dominic Boyer (red.), Energy Humanities: An Anthology (John Hopkins University Press 2017), 616 blz.
- Sheena Wilson, Adam Carlson & Imre Szeman (red.), Petrocultures: Oil, Politics, Culture (McGill-Queen’s University Press 2017), 544 blz.
- Anna Lowenhaupt Tsing, The Mushroom at the End of the World (Princeton University Press 2015), 352 blz.
- Petrocultures Research Group, After Oil (Petrocultures Research Group 2016), 79 blz.
- Derk Loorbach, Vanesa Castán Broto, Lars Coenen & Niki Frantzeskaki (red.), Urban Sustainability Transitions (Routledge 2017), 402 blz.
Neurologie & psychiatrie, een broedertwist
door Rien Vermeulen
In de twintigste eeuw raakten de neurologie en de psychiatrie van elkaar gescheiden en vervreemd. Met name in Nederland dreven psychoanalytici de ontstane tegenstellingen de afgelopen vijftig jaar verder op de spits. Aan de hand van wetenschapshistorica Katja Guenthers onderzoek naar de ‘lokalisatieleer’, zijn eigen werk met patiënten met lichamelijke klachten waarvan men vroeger dacht dat de oorzaak psychisch was, en het ambitieuze project van Michael Trimble om neurologie en psychiatrie weer bij elkaar te brengen, stelt neuroloog Rien Vermeulen dat Freuds vroege werk weleens de weg zou kunnen wijzen naar een voller begrip van de relatie tussen geest, brein en lichaam.
- Katja Guenther, Localization and Its Discontents: A Genealogy of Psychoanalysis and the Neuro Disciplines (The University of Chicago Press 2015), 296 blz.
- Michael R. Trimble, The Intentional Brain: Motion, Emotion, and the Development of Modern Neuropsychiatry (John Hopkins University Press 2016), 328 blz.
