2017#1 (februari / maart)

Toen & Nu

herlezen

De taal van het populisme: «LTI – Lingua Tertii Imperii», anno nu

door Thijs Kleinpaste

Eén van de voornaamste slagvelden van een samenleving of gemeenschap in hevig conflict met zichzelf is de taal die gesproken wordt. Dat lijkt misschien vanzelfsprekend – toch is het verbazingwekkend om te zien hoe schijnbaar ongemerkt en zonder veel weerstand de taal die Westerse politici en opiniemakers spreken gedurende het afgelopen decennium is getransformeerd.
geschiedenis

A reply to Rob Hartmans

door Jonathan I. Israel

In de Nederlandse Boekengids 2016#4 (augustus) schreef Rob Hartmans in zijn terugkerende rubriek over belangrijke historici en hun oeuvres een kritische bijdrage onder de titel ‘Jonathan Israel, of: het slagveld van de ideeëngeschiedenis’. Met name in zijn omvangrijke Verlichtingstrilogie (2001-2011), maar ook in andere publicaties, schept Israel een nieuw interpretatiekader waarin de Verlichting in de eerste plaats als een politieke stroming wordt gepresenteerd. In zijn bijdrage (hier terug te lezen) looft Hartmans het werk van Israel, maar herhaalt hij ook de vaker gehoorde kritiek dat Israel zijn interpretatiekader bij tijd en wijlen té rigoureus toe zou passen. Een repliek van Jonathan I. Israel, gevolgd door een dupliek van Rob Hartmans.

Politiek & Maatschappij

cultuurkritiek

Het complot tegen de natie – interview met Thierry Baudet

door Arthur Eaton

Thierry Baudet (1983) is historicus, jurist en schrijver. Hij publiceerde acht boeken, waaronder De aanval op de natiestaat (2012) en Oikofobie (2013). In 2016 werd zijn denktank Forum voor Democratie (FvD) omgedoopt tot een politieke partij met Baudet als voorman. Hij is euroscepticus, voorstander van een Nexit en fel gekant tegen wat hij het ‘cultuurmarxisme’ noemt. In zijn woorden: ‘Dat is de variant van het marxisme die de “Verelendung”, waar uiteindelijk de wereldrevolutie uit voort zou moeten komen, niet langer verwacht van het economisch systeem en daardoor deze vervreemding via de cultuur wil realiseren’. Tegen deze schimmige vijand trekt Baudet nu ten strijde.
democratie

Thierry Baudet en de erfenis van de jaren dertig

door Rob Hartmans

Eind zomer 2016 transformeerde Thierry Baudet zijn eurosceptische denktank Forum voor Democratie in een politieke partij, klaar om vanaf maart 2017 een Nexit voor te bereiden. Zelf groeide Baudet in de afgelopen jaren van een conservatieve veelschrijver uit tot een markante woordvoerder voor een politieke stroming die zich in populariserende catchphrases afzet tegen ‘Europa’ en oproept het ‘eigene’ te omarmen. Simplistische vergelijkingen met het verleden zijn weliswaar gevaarlijk, maar volgens Rob Hartmans kan deze stroming wel degelijk historisch worden geduid.
democratie

Politiek en (homo-)erotiek: de casus Mann

door Olivier Boehme

Met de spierballenretoriek van Putin, Trump en de populisten in hun schaduw lijken we plotsklaps een heel nieuwe politieke realiteit te hebben betreden. ‘Lijken’, want het spreken en denken over politieke stijl, naties en samenlevingen als mannelijk of vrouwelijk is zo oud als de politiek zelf, net als het wisselen van…

Kunst & Literatuur

beeldende kunst

Waarom de een zweert bij figuratieve kunst en de ander bij abstracte

door Jaap Goudsmit

Anders dan wij vaak denken is onze persoonlijke voorkeur voor figuratieve dan wel abstracte kunst niet alleen een functie van onze culturele en intellectuele ontwikkeling, maar hangt die nauw samen met de bedrading en werking van ons hele visuele systeem, een complex tweerichtingsverkeer tussen ons oog en delen van ons brein. Hoe dat tweerichtingsverkeer verloopt verschilt van persoon tot persoon, en bepaalt in belangrijke mate onze kunstopvatting – én hoe wij de wereld om ons heen aanschouwen: zoekend naar herkenning of naar nieuwe verbanden.

Wetenschap & Wij

natuurkunde

Lussen of snaren? Op zoek naar kwantumzwaartekracht

door Lennaert Huiszoon

In de zoektocht naar een allesomvattende theorie pogen natuurkundigen al sinds Einstein de maar niet op elkaar passende theoretische extremen van het hele grote en het hele kleine – de algemene relativiteitstheorie en de kwantummechanica – in één allesomvattende theorie te verenigen. De heilige graal: een theorie van kwantumzwaartekracht. Onlangs was de Nederlandse natuurkundige Erik Verlinde wereldnieuws met zijn beschrijving van een emergente zwaartekracht. Over de theorie van snaren en ‘ruimtekwanta’ enerzijds, en een niet minder serieus alternatief anderzijds: de theorie van lussen.
klimaat

Roetvlek in het historisch bewustzijn

door Thomas Smits

In zijn The Economy of Machinery and Manufactures (1835) schreef Charles Babbage, tegenwoordig vooral bekend als de uitvinder van een vroege voorloper van de computer, het volgende over klimaatverandering: ‘[Deze] chemische veranderingen, zorgen voor een constante toename in de atmosfeer van grote hoeveelheden koolstofzuur [CO2] en andere gassen die schadelijk zijn voor dierlijk leven. Er is nog onvoldoende bekend over de manier waarop de natuur deze elementen ontleedt, of ze omzet in een solide vorm.’ Babbage’s boek bewijst dat wetenschappers al in de negentiende eeuw nadachten over de schadelijke effecten van de uitstoot van grote hoeveelheden CO2. Hoewel er veel natuurwetenschappelijk onderzoek is gedaan naar klimaatverandering, zijn de historische wortels van dit proces nog nauwelijks onderzocht. In twee nieuwe, nu al veelgeprezen standaardwerken over de negentiende eeuw wordt klimaatverandering zelfs helemaal niet genoemd. Waarom hebben historici nauwelijks aandacht voor het ontstaan van klimaatverandering? En waarom is het belangrijk om dit proces beter te begrijpen?
klimaat

Keep Calm and Carry On?!

door Lisa Doeland

Ondanks een joekel van een klimaatprobleem en een vloedgolf aan burn-outs, versnellen we op de planeet aarde druk verder: die economie kan harder! Verscheidene filosofen en sociologen signaleren een kwalijke ‘versnellingskringloop’ en publiceren pleidooien voor alternatieve, meer ‘geaarde’ levenshoudingen. Lisa Doeland neemt die pleidooien eens onder de loep, in alle rust.
Advertentie
Banner