Japan: Bungo Stray Dogs
Osamu Dazais roman Als mens mislukt uit 1948 kende recent ook buiten de grenzen van Japan een heropleving. De hype werd gevoed door een merkwaardig fenomeen rond de manga-stripreeks Bungo Stray Dogs, stelt vertaler Luk Van Haute vast. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
De wegen der vertaalgoden zijn ondoorgrondelijk. Neem nu de roman Als mens mislukt van Osamu Dazai, die ik onlangs in het Nederlands vertaalde, nadat hij jaren op mijn verlanglijstje had gestaan. Hoe was het me eindelijk gelukt die opdracht binnen te halen? Dankzij TikTok! Mogen we hier spreken van ‘het doel heiligt de middelen’? Lang leve TikTok dan maar?
In Japan zelf is Dazai’s roman uit 1948 een van de grootste moderne longsellers, maar recent kende die ook buiten de grenzen een heropleving. Dat had veel te maken met een hype op BookTok, de veelbesproken ‘online community voor boekenliefhebbers’ op TikTok. Die hype werd echter gevoed door een ander merkwaardig fenomeen rond de manga-stripreeks Bungo Stray Dogs, bedacht door Kafka Asagiri.
Bungo Stray Dogs (2012)was zo succesvol dat er gelijknamige films, theaterstukken, een tv-serie, light novels en een videogame volgden, maar vooral ook een razend populaire animatiereeks, die al vijf seizoenen telt.
Deze reeks uit 2012 was zo succesvol dat er gelijknamige films, theaterstukken, een tv-serie, light novels en een videogame volgden, maar vooral ook een razend populaire animatiereeks, die al vijf seizoenen telt. Waar het verhaal over gaat? De verbeten strijd tussen het Bureau van Gewapende Detectives en de misdaadorganisatie Port Maffia.
En wat voor band is er dan met literatuur? Nou, alle personages dragen de naam van een overleden schrijver. Het Japanse woord bungō betekent namelijk ‘literaire grootmeester’. Zo zien we als leden van het detectivebureau onder anderen Jun’ichirō Tanizaki (1886-1965, auteur van spraakmakende romans als Stille sneeuwval en Dagboek van een oude dwaas) en Ranpo Edogawa (1894-1965, belangrijkste vertegenwoordiger van het fameuze eroguronansensu-genre, ‘erotisch groteske nonsens’). De Port Maffia heeft als baas Ogai Mori (1862-1922), wat merkwaardig is, aangezien Ogai naast boegbeeld van de moderne Japanse literatuur ook legerarts was en symbool stond voor de gezagsgetrouwe onderdaan van het keizerrijk.
Evenzeer van belang is dat al die personages ook een speciale vaardigheid hebben, een bovennatuurlijke kracht, die is vernoemd naar een beroemd werk van hen. Zo heet de kracht van Soseki Natsume (1867-1916) ‘Ik ben een kat’, naar de titel van zijn debuutroman. Die staat hem toe in een lapjeskat te veranderen en zo ‘undercover’ te gaan. De vaardigheid van Ryunosuke Akutagawa, rancuneus lid van de maffia, heet bijna onvermijdelijk ‘Rashōmon’, ook bij ons zijn bekendste verhaal (en de basis voor de nog bekendere film van Akira Kurosawa). Dankzij Rashomon kan Akutagawa zijn zwarte mantel in een vlijmscherp mes omtoveren of in een draak die de ruimte opslokt.
Na verloop van tijd is in de animatieserie ook een hele reeks westerse auteurs opgedoken. Schrijvers die ondertussen al hun opwachting maakten zijn bijvoorbeeld F. Scott Fitzgerald, Mark Twain, Agatha Christie, Edgar Allan Poe, John Steinbeck, Bram Stoker en Fjodor Dostojevski (deze laatste als leider van de ondergrondse organisatie Ratten in het Dodenhuis en met als kracht, uiteraard, ‘Misdaad en straf’).
Het populairste personage is echter ongetwijfeld Osamu Dazai (1909-1948). Dazai is overgelopen van de maffia naar de detectives en zijn vaardigheid heet, jawel, ‘Als mens mislukt’. Door een eenvoudige aanraking van Dazai verliezen de andere personages hun kenmerkende kracht.
Deze anime-Dazai is groot, slank en knap, zoals de auteur zelf destijds. En alweer zoals zijn tegenhanger in de werkelijkheid, probeert hij meermaals zelfmoord te plegen. Al bij het begin van de allereerste aflevering wordt Dazai ongewenst van de verdrinkingsdood gered. In de serie worden deze vergeefse pogingen bijna een running gag. In het echte leven liep dat uiteindelijk wel anders af. Kafka Asagiri kreeg het idee voor de originele manga overigens door het lezen van Als mens mislukt. Hij bedacht eerst een aantal personages en pas daarna de plot. Zijn doel was bij jonge mensen interesse wekken voor literatuur. Toen ik in de cursus Japanse literatuurgeschiedenis, die ik aan de Universiteit Gent doceer, was aangekomen bij de twintigste eeuw, bleken verrassend veel studenten al vertrouwd met de naam van bepaalde auteurs. En ja, die kenden ze via Bungo Stray Dogs. Missie volbracht dus.
