2016#6 (december / januari)
Kunst & Literatuur
oeuvre
biografie
oeuvre
roman
beeldende kunst
feminisme
biografie
biografie
boekencultuur
Byatts wachtende wereld
door Leen Huet
Life Writing is veeleer een nieuw academisch begrip dan een nieuw genre; weerspiegelt wellicht een nieuw inzicht van literatuurwetenschappers: een en dezelfde persoon kan wetenschapper en kunstenaar zijn, kunst bevrucht wetenschap en omgekeerd.
- A.S. Byatt, Possession: A Romance (Vintage 2007), 528 blz.
- A.S. Byatt, Obsessie (vert. Gerda Baardman & Marian Lameris) (De Bezige Bij 2016), 656 blz.
- A.S. Byatt, Het boek van de kinderen (vert. Gerda Baardman & Marian Lameris) (De Bezige Bij 2010), 752 blz.
- A.S. Byatt, The Children’s Book: A Novel (Chatto & Windus 2009), 675 blz.
- A.S. Byatt, Ragnarok: de ondergang van de goden (De Bezige Bij 2011), 192 blz.
- A.S. Byatt, Ragnarok: The End of the Gods (Canongate 2011), 192 blz.
- A.S. Byatt, Pauw en Wijnrank: over Jugendstil-kunstenaars William Morris en Mariano Fortuny (vert. Huub Stegeman) (De Bezige Bij 2016), 192 blz.
- A.S. Byatt, Peacock & Vine: Fortuny and Morris in Life and at Work (Chatto & Windus 2016), 192 blz.
Fictie / non-fictie: een kritiek
door Maarten Asscher
Hoewel het begrip life writing een zeker nut heeft, verhult het als we niet uitkijken meer dan het verheldert. Over het contract met de lezer en over moraal op de dunne lijn tussen fictie en non-fictie, aan de hand van Anne Frank en Christophe Boltanski.
- Christophe Boltanski, De schuilplaats (vert. Prescilla van Zoest) (Cossee 2016), 288 blz.
- Christophe Boltanski, La Cache (Stock 2015), 344 blz.
A.S. Byatt, op zoek naar hereniging van intellect en passie
door Margot Dijkgraaf
Wat maakt het werk van A.S. Byatt zo bijzonder, zo humanistisch en zo Europees? Margot Dijkgraaf, de afgelopen tien jaar vice-voorzitter van het bestuur dat Byatt dit jaar de Erasmusprijs toekende, probeert er haar vinger erop te leggen. Een laudatio.
- A.S. Byatt, Portraits in Fiction (Chatto & Windus 2001), 112 blz.
- A.S. Byatt, Possession: A Romance (Vintage 2007), 528 blz.
- A.S. Byatt, On Histories and Stories: Selected Essays (Vintage 2001), 208 blz.
- A.S. Byatt, Obsessie (vert. Gerda Baardman & Marian Lameris) (De Bezige Bij 2016), 656 blz.
- A.S. Byatt, Ragnarok: The End of the Gods (Canongate 2011), 192 blz.
- A.S. Byatt, Ragnarok: de ondergang van de goden (De Bezige Bij 2011), 192 blz.
- A.S. Byatt, Het boek van de kinderen (vert. Gerda Baardman & Marian Lameris) (De Bezige Bij 2010), 752 blz.
- A.S. Byatt, The Children’s Book: A Novel (Chatto & Windus 2009), 675 blz.
- A.S. Byatt, Pauw en Wijnrank: over Jugendstil-kunstenaars William Morris en Mariano Fortuny (vert. Huub Stegeman) (De Bezige Bij 2016), 192 blz.
- A.S. Byatt, Peacock & Vine: Fortuny and Morris in Life and at Work (Chatto & Windus 2016), 192 blz.
Byatt lezen in drie stappen
door Christien Franken
Na ooit als onbevangen lezer gevangen te zijn door Byatts The Game, en na zich vervolgens als wetenschapper decennialang op Byatt en haar oeuvre te hebben gestort, komt Christien Franken tot de conclusie dat er langs de afgelegde weg ergens iets verloren ging. Maar niet voorgoed!
- A.S. Byatt, The Game (Vintage 1992), 288 blz.
- Christien Franken, A.S. Byatt: Art, Authorship, Creativity: Art, Authorship and Creativity (Palgrave Macmillan 2001), 182 blz.
It’s the brain, stupid!
door Pim Klaassen
Wie af en toe een boekwinkel binnenloopt of een krant openslaat zal het niet ontgaan zijn dat Dick Swaab, Neerlands bekendste hersenonderzoeker, een nieuw boek geschreven heeft. Swaab zet met Ons creatieve brein. Hoe mens en wereld elkaar maken de geniale breinpromotie uit zijn bestseller Wij zijn ons brein voort. Toch levert hij hiermee…
- Dick Swaab, Ons creatieve brein: hoe mens en wereld elkaar maken (Atlas Contact 2016), 560 blz.
Het eigenaardige aan zwangerschap
door Daan Stoffelsen
Maggie Nelsons De Argonauten verovert na de VS nu ook Nederland. Daan Stoffelsen legt het naast Pamela Erens’ Eleven hours en een aantal andere recente boeken over de vrouwelijke ervaring, en ontdekt hoe juist dit boek overtuigt – door te blijven vragen.
- Maggie Nelson, The Argonauts (Graywolf Press 2016), 160 blz.
- Maggie Nelson, De argonauten (vert. Nicolette Hoekmeijer) (Atlas Contact 2016), 176 blz.
- Pamela Erens, Eleven Hours (Tin House Books 2016), 176 blz.
Levens beschrijven: John Aubrey
door Willem Otterspeer
Toegegeven, het is inderdaad een opmerkelijk vaag containerbegrip, life writing, maar Willem Otterspeer ziet juist in die vaagheid ruimte – voor het doorbreken van genre, voor wijdlopende nieuwsgierigheid, voor leven. Enter: Ruth Scurrs magnifieke levensmozaiëk van John Aubrey.
- Ruth Scurr, John Aubrey: My Own Life (Vintage 2016), 544 blz.
De slavernij voorbij?
door Marijke Huisman
‘You have seen how a man was made a slave; you shall see how a slave was made a man.’ Deze sleutelzin uit de autobiografie van Frederick Douglass vertelt in een notendop het verhaal van de man die in 1818 in slavernij was geboren op een plantage in Maryland, maar zijn zinnen al jong op vrijheid zette, zichzelf leerde lezen en schrijven, en in 1838 wist te ontsnappen naar de staat New York. Daar sloot hij zich aan bij de American Anti-Slavery Society, die zijn autobiografie publiceerde als Narrative of the life of Frederick Douglass, an American slave. Written by himself (1845).
- Catherine A. Stewart, Long Past Slavery. Representing Race in the Federal Writers’ Project (University of North Carolina Press 2016), 372 blz.
Leven met boeken: Gabriel Harvey
door Kristof Smeyers
‘Je bent wat je eet’, zegt men wel eens, en dat geldt voor niemand méér dan voor lettervreters. ‘Je bent wat je leest’ is een simplistische maar amusante karaktertest. ‘Sharing your shelf is sharing yourself’, zo luidt de leuze van een tumblr-website waar exhibitionistische lezers hun bibliotheek tentoonspreiden (www.shareyourshelf.tumblr.com). In iemands boekenkast kijken is een intieme, voyeuristische sensatie. Ook als die boekenkast al lang niet meer bestaat. Kristof Smeyers kan het weten, want hij werkt al jaren aan een reconstructie van die van Gabriel Harvey.
Wetenschap & Wij
gezondheid
biologie
De bewustzijnsclub: verkenningen aan de grenzen van het ‘ik’
door Geerdt Magiels
Met geest heb je verantwoordelijkheid en morele status, zonder geest ben je verwaarloosbaar en verhandelbaar: jij wordt uitgenodigd voor een etentje, de pastinaak belandt op het bord. Maar wat is dat eigenlijk, die geest? En hoe verhoudt die zich tot het lichaam, bij mens en dier? Wetenschappers proberen uit te zoeken hoe dat precies werkt.
- Jo Marchant, Gezond verstand. De wetenschap van geest en lichaam (vert. Judith Dijs) (Atlas Contact 2016), 320 blz.
- Jo Marchant, Cure: A Journey into the Science of Mind Over Body (Canongate 2016), 368 blz.
- Daniel M. Wegner & Kurt Gray, The Mind Club: Who Thinks, What Feels, and Why it Matters (Viking 2016), 400 blz.
- Laurel Braitman, Animal Madness: How Anxious Dogs, Compulsive Parrots, and Elephants in Recovery Help Us Understand Ourselves (Simon & Schuster 2014), 400 blz.
- Miguel Farias & Catherine Wikholm, The Buddha Pill: Can Meditation Change You? (Watkins 2015), 276 blz.
- Andy Clark, Surfing uncertainty – Prediction, action and the embodied mind (Oxford University Press 2016), 424 blz.
Richard Dawkins’ cijferslot
door Frans W. Saris
In de veertig jaar sinds het verschijnen van The Selfish Gene, zijn debuut, publiceerde Richard Dawkins twaalf boeken. Vanwege zijn mooie metaforen, zoals het ‘cijferslot van de evolutietheorie’, en zijn expliciete provocaties, zoals de The God Delusion, krijgt hij de aandacht die hij verdient en ging nog geen van zijn boeken ‘out of print’. Maar op kritische vragen die zijn leerlingen en vrienden hem stellen blijft hij ook in zijn memoires het antwoord schuldig – en daarmee mist hij een uitgelezen kans op een heel nieuwe relevantie.
- Richard Dawkins, The Selfish Gene, 40th anniversary edition (Oxford University Press 2016), 496 blz.
- Alan Grafen & Mark Ridley (eds.), Richard Dawkins: How a Scientist Changed the Way We Think (Oxford University Press 2007), 304 blz.
- Richard Dawkins, An Appetite for Wonder: The Making of a Scientist (Bantam Press 2013), 320 blz.
- Richard Dawkins, Verwondering, of hoe ik wetenschapper werd; memoires (vert. Bart Voorzanger) (Nieuw Amsterdam 2013), 256 blz.
- Richard Dawkins, Een kaars in het donker. Mijn leven in de wetenschap (vert. Bart Voorzanger) (Nieuw Amsterdam 2015), 448 blz.
- Richard Dawkins, Brief Candle in the Dark: My Life in Science (Bantam Press 2015), 464 blz.
Politiek & Maatschappij
cultuurkritiek
dekolonisatie
Handel in zelfbeelden
door Jamal Ouariachi
Wat verkopen ze eigenlijk, die rocksterren die hun levensverhaal voor ons op (laten) tekenen? Meestal vooral hun persoonlijkheid, zegt Jamal Ouariachi. Helaas, want het zijn geen persoonlijkheden die boeken lezenswaardig maken, maar personages.
- Sander Donkers (met Barry Hay), Hay. Biografie van de grootste rockster van Nederland (Lebowski 2016), 384 blz.
- Bruce Springsteen, Born to Run (Simon & Schuster 2016), 528 blz.
- Lol Tolhurst, Cured: The Tale of Two Imaginary Boys (Quercus Publishing 2016), 368 blz.
Ta-Nehisi Coates’ Droom
door Kim Schoof
Ta-Nehisi Coates’ Tussen de wereld en mij blijkt het literaire startschot geweest te zijn voor een hevige discussie over ras en (on)gelijkheid, ook in Nederland.. Ter discussie staat de vermeende volharding van racistische overwegingen in de politiek, en de status van het debat over racisme in de politiek: wie voeren het debat en heeft het wel de gewenste uitwerkingen? Kim Schoof merkt op dat alle besprekingen zich richtten op het onderwerp van het boek in plaats van op de talige verzetsdaad die het boek zélf is. Door Tussen de wereld en mij in de eerste plaats als daad van verzet te lezen, wordt echter duidelijk hoe het boek juist als literair werk een politieke lading draagt.
- Ta-Nehisi Coates, Tussen de wereld en mij (vert. Rutger H. Cornets de Groot) (Amsterdam University Press 2015), 152 blz.
- Ta-Nehisi Coates, Between the World and Me: Notes on the First 150 Years in America (Random House 2015), 152 blz.
Toen & Nu
geschiedenis
geschiedenis
geschiedenis
oudheid
«Life Writing» en Europese identiteit: Stefan Zweig
door Marleen Rensen
Stefan Zweig (1881-1942) beleeft de afgelopen jaren een opmerkelijke revival. Zijn werk raakt dan ook aan hernieuwd actuele thema’s als vlucht, ballingschap en humanitaire crisis in Europa – thema’s die van levensbelang waren voor de schrijver van Oostenrijks-joodse komaf. Een gevierd auteur in de jaren ’20 en ’30 van de twintigste eeuw, werd Zweig onder Hitler in ballingschap gedreven, om na de Tweede Wereldoorlog in vergetelheid te raken. Maar zijn denken over Europa en wat het is om Europees te zijn, blijven onverminderd relevant, meent Marleen Rensen.
- Stefan Zweig, Die Welt von Gestern: Erinnerungen eines Europäers (Severus 2015), 484 blz.
- Stefan Zweig, Wereld van gisteren: herinneringen van een Europeaan (vert. Willem van Toorn) (De Arbeiderspers 2010), 432 blz.
- Stefan Zweig, Triumph und Tragik des Erasmus von Rotterdam (Severus 2016), 256 blz.
- Stefan Zweig, Romain Rolland: Der Mann und das Werk (Severus 2014), 284 blz.
De Burckhardt-biografie van Werner Kaegi
door Rob Hartmans
Hoewel latere historici vrijwel elke alinea van Jacob Burckhardts Die Kultur der Renaissance in Italien hebben aangevochten, genuanceerd of aangevuld, blijft het een werk dat elke serieuze onderzoeker van dit tijdvak móet lezen. Maar wie was de man die het schreef eigenlijk? Historicus Werner Kaegi deed ooit een gooi hem te duiden, en kwam uit op meer dan vierduizend bladzijden.
Welterusten, mijnheer de President
door Arthur Eaton
De meeste biografen geven voortdurend psychologische verklaringen voor het handelen van hun onderwerpen – ze beschouwen deze alleen niet als zodanig. Zo niet psychohistoricus Charles Strozier. Een gesprek over zijn fascinatie voor Lincoln (en zijn alter ego 'Gay Lincoln').
- Charles B. Strozier, Your Friend Forever, A. Lincoln (Columbia University Press 2016), 352 blz.
Augustinus en de ontdekking van de autobiografie
door Sjoerd van Hoorn
De titel ‘uitvinder van de autobiografie’ is al te vaak opgeëist en toegekend, maar aan niemand zo terecht als aan de kerkvader wiens zelfonderzoek op weg naar bekering de eerste echte autobiograaf werd: Augustinus.
- Robin Lane Fox, Augustine: Conversions and Confessions (Penguin 2016), 672 blz.
