2020#1 (februari / maart)

Politiek & Maatschappij

economie

De zegeningen van het kapitalisme

door Paul Teule

Dat ons economische systeem religieuze trekken vertoont moge bekend zijn, maar dat het kapitalisme de doorstart is van onze voormoderne religiositeit, is een opvallende stelling. Historicus en belijdend christen Eugene McCarraher stelde een zwartboek samen met alle afgoderij waarmee de economie doordesemd is. Het nieuwe pleidooi voor de vrije markt van economisch historicus en tevens overtuigd christen Deirdre McCloskey gaat hier dwars tegenin, laat Paul Teule zien.
landbouw/visserij

Van Hongerwinter tot boerenopstand

door Jelle Reumer

Wat heeft de grote herdenking van de mislukte operatie Market Garden in september 1944, vijfenzeventig jaar geleden, te maken met de boerenopstand, waarbij agrarisch Nederland begin oktober optrok naar Den Haag, het RIVM en de provinciehoofdsteden? Je zou denken niets, maar schijn bedriegt. Jelle Reumer schrijft over het Nederlandse landbouwbeleid en legt uit hoe de Tweede Wereldoorlog uiteindelijk tot de stikstofcrisis kon leiden.
feminisme

Hoe vrouwen liefhebben

door Basje Boer

Lisa Taddeo zorgde met haar boek Drie vrouwen, waarvoor ze vrouwen interviewde over hun seksualiteit, voor de nodige beroering. Waarom zijn deze vrouwen zo afhankelijk van de mannen die ze begeren, vroegen recensenten zich af. Moest dit nu een nieuwe feministische klassieker zijn? Basje Boer las Drie vrouwen en ging in de geschiedenis op zoek naar boeken waarin de zelfverwezenlijking van vrouwen verstrikt is geraakt met hoe mannen naar hen kijken: Gentlemen Prefer Blondes van Anita Loos, De wetten van Connie Palmen en I Love Dick van Chris Kraus. Zijn deze vrouwen altijd slachtoffer?
seksualiteit

Seks is saai

door Marli Huijer

Hoogleraar filosofie en Foucaultkenner Marli Huijer verkent aan de hand van diens postume De bekentenissen van het vlees de geschiedenis van het zelfonderzoek – vanzelf ook een disciplinering van het zelf aan de hand van de geldende maar steeds veranderende norm. Deze maand verscheen Bekentenissen van het vlees, het langverwachte vierde deel van Foucaults Geschiedenis van de seksualiteit. We vroegen vier kenners om het boek te lezen, elk vanuit hun eigen expertise. Wat voegt dit deel over de vroegchristelijke tijd toe aan Foucaults analyses van spreken en denken over seksualiteit?
seksualiteit

De catastrofale behoeftes van het bekentenissenbeest

door Arnon Grunberg

Deze maand verscheen Bekentenissen van het vlees, het langverwachte vierde deel van Foucaults Geschiedenis van de seksualiteit. Naar aanleiding daarvan vroegen we vier kenners om in te gaan op Foucaults werk, elk vanuit hun eigen expertise. Schrijver en columnist Arnon Grunberg is gefascineerd door Foucaults gedachte dat de mens een ‘bekentenissenbeest’ is, dat zichzelf constant onderwerpt aan verbaal zelfonderzoek naar de eigen seksualiteit. Wat is het vieze geheimpje van de mensheid, waar dit beest niet over kan ophouden te spreken?
seksualiteit

Seks, waarheid en pastorale macht. Een blik in het atelier van Bekentenissen van het vlees

door Antoon Braeckman

Deze maand verscheen Bekentenissen van het vlees, het langverwachte vierde deel van Foucaults Geschiedenis van de seksualiteit. We vroegen vier kenners om het boek te lezen, elk vanuit hun eigen expertise. Wat voegt dit deel over de vroegchristelijke tijd toe aan Foucaults analyses van spreken en denken over seksualiteit? Hoogleraar filosofie en Foucaultkenner Antoon Braeckman ontwart de complexe ontstaansgeschiedenis van het boek. Dat blijkt nog niet eenvoudig.

Kunst & Literatuur

biografie

Pappie Susan Sontag

door Persis Bekkering

Persis Bekkering had een eigen Susan Sontag. Van deze SS mocht ze haar serieusheid omarmen en zoveel lezen als ze wilde: Sontag was haar rolmodel, haar demon, haar daddy. Nu de biografie Sontag van Benjamin Moser is verschenen, weet ze dat ze niet de enige is met een hoogsteigen Sontag en ontdekt ze wat er schuilgaat achter dit ideaalbeeld van eruditie. En dat is niet altijd fraai.
oeuvre

Het spiegelpaleis van Romain Gary

door Marjolein Corjanus

Bij de Franse schrijver Romain Gary (1914-1980) weet je nooit wat echt of onecht is. Hij trok niet alleen spiegelpaleizen op in zijn werk, maar ook in zijn leven. Pas na zijn dood werd bekend dat Gary schuilging achter de succesvolle auteur Émile Ajar, een pseudoniem, gespeeld door een gewillige neef die de Prix Goncourt in ontvangst nam. Marjolein Corjanus bespreekt het leven en werk van deze bijzondere schrijver, van wie het eigenzinnige oeuvre onlangs verscheen in de Pléiade-reeks.
roman

Hoe iemand een nerts nadoet

door Marij de Wit

Hoewel de Nederlandse nertsenfokkerij afgebouwd zou worden, op weg naar opheffing in 2024, ging het fokken onverminderd door. Er worden in Nederland nog altijd rond de 4 miljoen nertsen per jaar gefokt en vergast. Nu lijkt de nertsenfokkerij ook een coronarisico van formaat te zijn en spreekt minister Schouten over 'ruiming in het belang van de volksgezondheid'. Over de valse oppositie (fok)dieren en mensenvolk schreven we al herhaaldelijk (onlangs nog hier). In Pels, de eerste roman van journalist Jeroen Siebelink, wordt de jeugdige protagonist, zoon van nertsefokkers, verscheurd tussen dierenactivisme en een vadercomplex. Er sluimeren in dit verhaal interessante reflecties op de verhouding tussen mens en dier, meent Marij de Wit.
  • Jeroen Siebelink, Pels (Xander Uitgevers 2019), 432 blz.
schrijvers over schrijvers

‘Dus toch!’ Over «Het grote gebeuren»

door Alfred Schaffer

‘Schrijvers over schrijvers’, de titel van een reeks waarin Nederlandse literair auteurs schrijven over een volgens hen Heel Goed Nederlands Boek. Alfred Schaffer werd als kleine jongen een beetje bang van Belcampo’s Het grote gebeuren, een verhaal over het einde der tijden in Rijssen. Zou Monty Python misschien geïnspireerd zijn door deze bizarre vertelling?, vraagt hij zich bij herlezing af.
Joost Zwagerman Essayprijs

De kille bevrijding

door Nora van Arkel

Wat gebeurt er als je naar kunst kijkt? Als een schilderij je van je stuk brengt, of een theaterstuk je een gevoel van vervreemding geeft? Nora van Arkel schrijft over de werken die haar kijk op kunst vormden en haar verlangen naar absurde vrijheid aanwakkerden. Dit stuk stond op de longlist van de Joost Zwagerman Essayprijs 2019, een prijs bedoeld om nieuw essayerend talent voor het voetlicht te brengen.
literatuurwetenschap

Schrijven aan de afgrond: over ziekte, identiteit en metafoor

door Maaike Hommes

Hoe kun je het verhaal van een ziekte vertellen? En wat vertelt een ziekte over de persoon die ermee moet leven? Susan Sontag liet in haar essay Ziekte als metafoor zien hoe complex het is om deze vragen te beantwoorden omdat ziekte, taal en identiteit verweven zijn geraakt. Maaike Hommes vroeg zich af hoe auteurs omgaan met die verwevenheid en las Hanna Bervoets’ Welkom in het Rijk der zieken, Kleinzeer van Nadia de Vries, Bodyminds Reimagined van Sami Schalk en Siri Hustvedts The Shaking Woman.

Wetenschap & Wij

biologie

Pleidooi voor het vitalisme (vs. het wetenschappelijk materialisme)

door Arjen Mulder

Wat is leven? Een vraag zo oud als het weten zelf, met een antwoord zo oud en complex dat het misschien nooit gevonden zal worden. In de levenswetenschappen lijkt het wetenschappelijk materialisme, dat het leven tot zijn kleinste, levenloze onderdelen terugbrengt, het gewonnen te hebben van het vitalisme, dat vasthoudt aan een niet-reduceerbare levenskracht. Arjen Mulder laat zien dat die ‘kracht’ geen hocus pocus hoeft te betekenen, en pleit voor een modern vitalisme dat in de structuur van levende cellen zijn eigen zin ontdekt.

Toen & Nu

middeleeuwen

De middeleeuwen zijn zo onschuldig nog niet

door Claire Weeda

Elke wetenschap is op vele innige manieren verbonden met haar object van studie. In de premoderne historische wetenschappen houdt de vraag of racisme al bestond in de Europese ‘middeleeuwen’ dan ook direct verband met de diversiteit van het vakgebied. Aan de hand van recent onderzoek laat cultuurhistoricus Claire Weeda zien dat, voordat we racisme in de middeleeuwen en de mediëvistiek serieus kunnen onderzoeken, het idee van ‘de middeleeuwen’ zelf zeer kritisch moet worden bekeken.
geschiedenis

Zwarte vlekken: waar en waarom Amerika haar imperium verstopt

door Thomas Smits

De meeste mensen associëren de Verenigde Staten nog altijd niet met kolonialisme of imperialisme. Historicus Thomas Smits bespreekt Daniel Immerwahrs How to Hide an Empire, en laat zien dat deze misvatting funest is voor een goed begrip van de geschiedenis en huidige staat van ‘s werelds machtigste imperium.
Advertentie
Banner