2020#1 (februari / maart)
Politiek & Maatschappij
economie
landbouw/visserij
feminisme
seksualiteit
seksualiteit
seksualiteit
De zegeningen van het kapitalisme
door Paul Teule
Dat ons economische systeem religieuze trekken vertoont moge bekend zijn, maar dat het kapitalisme de doorstart is van onze voormoderne religiositeit, is een opvallende stelling. Historicus en belijdend christen Eugene McCarraher stelde een zwartboek samen met alle afgoderij waarmee de economie doordesemd is. Het nieuwe pleidooi voor de vrije markt van economisch historicus en tevens overtuigd christen Deirdre McCloskey gaat hier dwars tegenin, laat Paul Teule zien.
- Deirdre McCloskey, Why Liberalism Works: How True Liberal Values Produce a Freer, More Equal, Prospereous World for All (Yale University Press 2019), 400 blz.
- Eugene McCarraher, The Enchantments of Mammon: How Capitalism Became the Religion of Modernity (Harvard University Press 2019), 816 blz.
Van Hongerwinter tot boerenopstand
door Jelle Reumer
Wat heeft de grote herdenking van de mislukte operatie Market Garden in september 1944, vijfenzeventig jaar geleden, te maken met de boerenopstand, waarbij agrarisch Nederland begin oktober optrok naar Den Haag, het RIVM en de provinciehoofdsteden? Je zou denken niets, maar schijn bedriegt. Jelle Reumer schrijft over het Nederlandse landbouwbeleid en legt uit hoe de Tweede Wereldoorlog uiteindelijk tot de stikstofcrisis kon leiden.
- Frank Westerman, De graanrepubliek (Querido Fosfor 2018), 288 blz.
- Ingrid de Zwarte, De Hongerwinter (Prometheus 2019), 448 blz.
- Jonathan Safran Foer, Het klimaat zijn wij. De wereld redden begint bij het ontbijt (vert. Patty Adelaar) (Ambo|Anthos 2019), 280 blz.
Hoe vrouwen liefhebben
door Basje Boer
Lisa Taddeo zorgde met haar boek Drie vrouwen, waarvoor ze vrouwen interviewde over hun seksualiteit, voor de nodige beroering. Waarom zijn deze vrouwen zo afhankelijk van de mannen die ze begeren, vroegen recensenten zich af. Moest dit nu een nieuwe feministische klassieker zijn? Basje Boer las Drie vrouwen en ging in de geschiedenis op zoek naar boeken waarin de zelfverwezenlijking van vrouwen verstrikt is geraakt met hoe mannen naar hen kijken: Gentlemen Prefer Blondes van Anita Loos, De wetten van Connie Palmen en I Love Dick van Chris Kraus. Zijn deze vrouwen altijd slachtoffer?
- Lisa Taddeo, Drie vrouwen (vert. Dennis Keesmaat) (Nijgh & Van Ditmar 2019), 320 blz.
- Anita Loos, Gentlemen Prefer Blondes (Norton & Co. 2014), 160 blz.
- Connie Palmen, De Wetten (Prometheus 2016), 240 blz.
- Chris Kraus, I Love Dick (vert. Evi Hoste en Anniek Kool) (Lebowski 2016), 272 blz.
Seks is saai
door Marli Huijer
Hoogleraar filosofie en Foucaultkenner Marli Huijer verkent aan de hand van diens postume De bekentenissen van het vlees de geschiedenis van het zelfonderzoek – vanzelf ook een disciplinering van het zelf aan de hand van de geldende maar steeds veranderende norm. Deze maand verscheen Bekentenissen van het vlees, het langverwachte vierde deel van Foucaults Geschiedenis van de seksualiteit. We vroegen vier kenners om het boek te lezen, elk vanuit hun eigen expertise. Wat voegt dit deel over de vroegchristelijke tijd toe aan Foucaults analyses van spreken en denken over seksualiteit?
De catastrofale behoeftes van het bekentenissenbeest
door Arnon Grunberg
Deze maand verscheen Bekentenissen van het vlees, het langverwachte vierde deel van Foucaults Geschiedenis van de seksualiteit. Naar aanleiding daarvan vroegen we vier kenners om in te gaan op Foucaults werk, elk vanuit hun eigen expertise. Schrijver en columnist Arnon Grunberg is gefascineerd door Foucaults gedachte dat de mens een ‘bekentenissenbeest’ is, dat zichzelf constant onderwerpt aan verbaal zelfonderzoek naar de eigen seksualiteit. Wat is het vieze geheimpje van de mensheid, waar dit beest niet over kan ophouden te spreken?
- Adam Phillips, Going Sane (Penguin 2006), 256 blz.
- Michel Foucault, De bekentenissen van het vlees. Geschiedenis van de seksualiteit IV (vert. Jeanne Holierhoek) (Boom 2019), 480 blz.
Seks, waarheid en pastorale macht. Een blik in het atelier van Bekentenissen van het vlees
door Antoon Braeckman
Deze maand verscheen Bekentenissen van het vlees, het langverwachte vierde deel van Foucaults Geschiedenis van de seksualiteit. We vroegen vier kenners om het boek te lezen, elk vanuit hun eigen expertise. Wat voegt dit deel over de vroegchristelijke tijd toe aan Foucaults analyses van spreken en denken over seksualiteit? Hoogleraar filosofie en Foucaultkenner Antoon Braeckman ontwart de complexe ontstaansgeschiedenis van het boek. Dat blijkt nog niet eenvoudig.
- Michel Foucault, De bekentenissen van het vlees. Geschiedenis van de seksualiteit IV (vert. Jeanne Holierhoek) (Boom 2019), 480 blz.
- Michel Foucault, Geschiedenis van de seksualiteit I-III (vert. Jeanne Holierhoek) (Boom 2018), 704 blz.
Kunst & Literatuur
biografie
oeuvre
roman
schrijvers over schrijvers
Joost Zwagerman Essayprijs
literatuurwetenschap
Pappie Susan Sontag
door Persis Bekkering
Persis Bekkering had een eigen Susan Sontag. Van deze SS mocht ze haar serieusheid omarmen en zoveel lezen als ze wilde: Sontag was haar rolmodel, haar demon, haar daddy. Nu de biografie Sontag van Benjamin Moser is verschenen, weet ze dat ze niet de enige is met een hoogsteigen Sontag en ontdekt ze wat er schuilgaat achter dit ideaalbeeld van eruditie. En dat is niet altijd fraai.
- Benjamin Moser, Sontag. Haar leven en werk (vert. Lidwien Biekmann) (De Arbeiderspers 2019), 736 blz.
Het spiegelpaleis van Romain Gary
door Marjolein Corjanus
Bij de Franse schrijver Romain Gary (1914-1980) weet je nooit wat echt of onecht is. Hij trok niet alleen spiegelpaleizen op in zijn werk, maar ook in zijn leven. Pas na zijn dood werd bekend dat Gary schuilging achter de succesvolle auteur Émile Ajar, een pseudoniem, gespeeld door een gewillige neef die de Prix Goncourt in ontvangst nam. Marjolein Corjanus bespreekt het leven en werk van deze bijzondere schrijver, van wie het eigenzinnige oeuvre onlangs verscheen in de Pléiade-reeks.
- Romain Gary, Romans et récits, tome II (Gallimard 2019), 1728 blz.
- Romain Gary, Romans et récits, tome I (Gallimard 2019), 1536 blz.
- Alexandre Diego Gary, S. ou L'espérance de vie (Gallimard 2009), 192 blz.
- Maxime Decout, Album Romain Gary (Gallimard 2019), 248 blz.
- David Bellos, Romain Gary: A Tall Story (Harvill Secker 2010), 518 blz.
- Myriam, Anissimov (Gallimard 2006), 1056 blz.
Hoe iemand een nerts nadoet
door Marij de Wit
Hoewel de Nederlandse nertsenfokkerij afgebouwd zou worden, op weg naar opheffing in 2024, ging het fokken onverminderd door. Er worden in Nederland nog altijd rond de 4 miljoen nertsen per jaar gefokt en vergast. Nu lijkt de nertsenfokkerij ook een coronarisico van formaat te zijn en spreekt minister Schouten over 'ruiming in het belang van de volksgezondheid'. Over de valse oppositie (fok)dieren en mensenvolk schreven we al herhaaldelijk (onlangs nog hier). In Pels, de eerste roman van journalist Jeroen Siebelink, wordt de jeugdige protagonist, zoon van nertsefokkers, verscheurd tussen dierenactivisme en een vadercomplex. Er sluimeren in dit verhaal interessante reflecties op de verhouding tussen mens en dier, meent Marij de Wit.
- Jeroen Siebelink, Pels (Xander Uitgevers 2019), 432 blz.
‘Dus toch!’ Over «Het grote gebeuren»
door Alfred Schaffer
‘Schrijvers over schrijvers’, de titel van een reeks waarin Nederlandse literair auteurs schrijven over een volgens hen Heel Goed Nederlands Boek. Alfred Schaffer werd als kleine jongen een beetje bang van Belcampo’s Het grote gebeuren, een verhaal over het einde der tijden in Rijssen. Zou Monty Python misschien geïnspireerd zijn door deze bizarre vertelling?, vraagt hij zich bij herlezing af.
- Belcampo, De surprise en andere bizarre verhalen (Querido 2015), 224 blz.
De kille bevrijding
door Nora van Arkel
Wat gebeurt er als je naar kunst kijkt? Als een schilderij je van je stuk brengt, of een theaterstuk je een gevoel van vervreemding geeft? Nora van Arkel schrijft over de werken die haar kijk op kunst vormden en haar verlangen naar absurde vrijheid aanwakkerden. Dit stuk stond op de longlist van de Joost Zwagerman Essayprijs 2019, een prijs bedoeld om nieuw essayerend talent voor het voetlicht te brengen.
Schrijven aan de afgrond: over ziekte, identiteit en metafoor
door Maaike Hommes
Hoe kun je het verhaal van een ziekte vertellen? En wat vertelt een ziekte over de persoon die ermee moet leven? Susan Sontag liet in haar essay Ziekte als metafoor zien hoe complex het is om deze vragen te beantwoorden omdat ziekte, taal en identiteit verweven zijn geraakt. Maaike Hommes vroeg zich af hoe auteurs omgaan met die verwevenheid en las Hanna Bervoets’ Welkom in het Rijk der zieken, Kleinzeer van Nadia de Vries, Bodyminds Reimagined van Sami Schalk en Siri Hustvedts The Shaking Woman.
- Susan Sontag, Ziekte als metafoor/Aids en zijn metaforen (vert. Gerard Grasman) (De Arbeiderspers 2019), 208 blz.
- Hanna Bervoets, Welkom in het Rijk der zieken (Pluim 2019), 320 blz.
- Sami Schalk, Bodyminds Reimagined: (Dis)ability, Race, and Gender in Black Women's Speculative Fiction (Duke University Press 2018), 192 blz.
- Siri Hustvedt, The Shaking Woman or A History of My Nerves (Hodder & Stoughton 2011), 224 blz.
- Nadia de Vries, Kleinzeer. De onzichtbare wereld van ziekte (Pluim 2019), 220 blz.
Wetenschap & Wij
biologie
Pleidooi voor het vitalisme (vs. het wetenschappelijk materialisme)
door Arjen Mulder
Wat is leven? Een vraag zo oud als het weten zelf, met een antwoord zo oud en complex dat het misschien nooit gevonden zal worden. In de levenswetenschappen lijkt het wetenschappelijk materialisme, dat het leven tot zijn kleinste, levenloze onderdelen terugbrengt, het gewonnen te hebben van het vitalisme, dat vasthoudt aan een niet-reduceerbare levenskracht. Arjen Mulder laat zien dat die ‘kracht’ geen hocus pocus hoeft te betekenen, en pleit voor een modern vitalisme dat in de structuur van levende cellen zijn eigen zin ontdekt.
- J. Scott Turner, Purpose and Desire: What Makes Something 'Alive' and Why Modern Darwinism Has Failed to Explain It (HarperCollins 2018), 320 blz.
- David Suzuki & Wayne Grady, Tree: A Life Story (Greystone Books 2018), 208 blz.
- David Suzuki & Wayne Grady, Het levensverhaal van De Boom (vert. Marja Kooreman) (Luitingh Sijthoff 2019), 216 blz.
- Addy Pross, What is Life? How Chemistry Becomes Biology (Oxford University Press 2016), 224 blz.
Toen & Nu
middeleeuwen
geschiedenis
De middeleeuwen zijn zo onschuldig nog niet
door Claire Weeda
Elke wetenschap is op vele innige manieren verbonden met haar object van studie. In de premoderne historische wetenschappen houdt de vraag of racisme al bestond in de Europese ‘middeleeuwen’ dan ook direct verband met de diversiteit van het vakgebied. Aan de hand van recent onderzoek laat cultuurhistoricus Claire Weeda zien dat, voordat we racisme in de middeleeuwen en de mediëvistiek serieus kunnen onderzoeken, het idee van ‘de middeleeuwen’ zelf zeer kritisch moet worden bekeken.
- Geraldine Heng, The Invention of Race in the European Middle Ages (Cambridge University Press 2019), 434 blz.
Zwarte vlekken: waar en waarom Amerika haar imperium verstopt
door Thomas Smits
De meeste mensen associëren de Verenigde Staten nog altijd niet met kolonialisme of imperialisme. Historicus Thomas Smits bespreekt Daniel Immerwahrs How to Hide an Empire, en laat zien dat deze misvatting funest is voor een goed begrip van de geschiedenis en huidige staat van ‘s werelds machtigste imperium.
- Daniel Immerwahr, How to Hide an Empire: A Short History of the Greater United States (Random House 2019), 528 blz.
- Daniel Immerwahr, Amerika buiten de Verenigde Staten. Een koloniale geschiedenis (vert. Robert Vernooy) (Atlas Contact 2020), 576 blz.
