2020#2 (april / mei)
Politiek & Maatschappij
landbouw/visserij
cultuurkritiek
geopolitiek
feminisme
economie
publieke ruimte
Boze of blije boeren: wat maakt het verschil?
door Jolanda van Benthem
In Nieuw Boeren portretteert Kees Kooman boerenfamilies die over zijn gegaan op duurzame landbouw. Deze boeren vervullen – als het aan minister Carola Schouten ligt – met hun bedrijf een voortrekkersrol. Inderdaad maken hun verhalen duidelijk hoe de landbouw in Nederland er anno 2030 uit zou kunnen zien. Maar één vraag blijft, aldus Jolanda van Benthem: hoe zorgen we dat andere boeren ook mee willen doen?
- Kees Kooman, Nieuw Boeren: je leent het land van je kinderen (Noordboek 2019), 272 blz.
Een hoopvolle worsteling: over Pete Wu’s «De bananengeneratie»
door Joost Vormeer
Chinese Nederlanders staan bekend als een modelminderheid: probleemloos geïntegreerd en succesvol. Maar daar valt wel wat op aan te merken, vindt journalist Pete Wu. Hij groeide als kind van Chinese ouders op tussen twee culturen, kreeg te maken met alledaags racisme en zag zichzelf nauwelijks gerepresenteerd in de media. Joost Vormeer bespreekt zijn boek De bananengeneratie, waarin Wu samen met generatiegenoten onderzoekt wat het betekent om een Chinese Nederlander te zijn.
- Pete Wu, De banangeneratie (Das Mag 2019), 286 blz.
De ‘China-strategie’, een (her)ontdekking
door René Cuperus
Europa ontwaakt uit haar geopolitieke winterslaap en land na land publiceert nu een ‘China-strategie’: hoe om te gaan met rijzende wereldmacht China? René Cuperus leest en bespreekt het werk van vier Nederlandse China-deskundigen.
- Ties Dams, De nieuwe Keizer: Xi Jinping, de machtigste man van China (Prometheus 2018), 230 blz.
- Frank Pieke, China, een gids voor de 21e eeuw (vert. Ingrid Smeets) (Amsterdam University Press 2016), 308 blz.
- Rob de Wijk, De nieuwe wereldorde: hoe China sluipenderwijs de macht overneemt (Balans 2019), 368 blz.
- Oscar Garschagen, De Chinese droom: wedergeboorte van een ongenaakbare supermacht (De Geus 2019), 320 blz.
Mona Eltahawy: ‘Feminism is my lived reality’
door Canan Maraşlıgil
‘I want to bottle-feed rage to every baby girl so that it fortifies her bones and muscles’. Aan het woord: Mona Eltahawy – zonder twijfel de meest spraakmakende feministe van de jaren ’10. Programmamaker Canan Maraşlıgil gaat naar aanleiding van haar nieuwste boek met haar in gesprek voor de Nederlandse Boekengids.
- Mona Eltahawy, The Seven Necessary Sins For Women and Girls (Beacon Press 2019), 216 blz.
‘For we are all your scholars’: leven en werk van Adam Smith (1723-1790)
door Niels Springveld
Ondanks zijn status als beschermheilige van het liberalisme en grondlegger van de economische wetenschap waren Adam Smiths hoofdwerken The Theory of Moral Sentiments (1759) en The Wealth of Nations (1776) tot voor kort niet in het Nederlands te lezen. Ruim twee eeuwen later is het eindelijk zover: in 2018 verscheen Theorie van de Morele Gevoelens bij A & W Uitgevers, in juni 2019 De welvaart van landen bij Boom. Niels Springveld beschrijft hoe de twee boeken zich tot elkaar verhouden en gaat na wat er klopt van Smiths reputatie als marktfundamentalist.
- Adam Smith, Een onderzoek naar de aard en de oorzaken van de welvaart van landen (vert. Jabik Veenbaas) (Boom 2019), 1028 blz.
- Adam Smith, The Theory of Moral Sentiments (red. Ryan Patrick Hanley) (Penguin 2010), 544 blz.
Nieuwe rotzooi, maar wel duurder: een eeuw Amsterdams vastgoed
door Tim Verlaan
Ondanks hun enorme invloed op onze leefomgeving, zijn de activiteiten van projectontwikkelaars meestal in nevelen gehuld. Twee boeken over de Amsterdamse vastgoedbranche brengen daar verandering in. Stadshistoricus Tim Verlaan schetst hoe ontwikkelaars er de afgelopen eeuw te werk gingen, en hoe ze er in slaagden hun stempel op het straatbeeld te drukken.
- Wim Pelt, Maup Caransa. Vastgoedmagnaat uit Amsterdam (Prometheus 2019), 432 blz.
- Rens Smid, Speculanten en revolutiebouwers: Projectontwikkeling in Amsterdam 1877-1940 (Vantilt 2019), 208 blz.
Wetenschap & Wij
sociologie
ecologie
biologie
wetenschapsbedrijf
wetenschapsbedrijf
Identiteitspolitiek, ‘c’est un peu l’affaire Dreyfus’
door Marjolijn Voogel
Dat identiteit ons momenteel bezighoudt is een understatement. Maar of dat ook altijd tot een begrip van identiteit leidt – Nathalie Heinich betwijfelt het. Marjolijn Voogel sprak met de Franse wetenschapper, die ons al te beladen identiteitsbegrip met sociologisch instrumentarium fileert.
- Nathalie Heinich, Wat onze identiteit niet is (vert. Carolien Steenbergen) (Prometheus 2019), 142 blz.
Niet spreken over dieren, maar mét
door Adelheid van Luipen
Wat als de ganzen van Schiphol niet gewoon maar wat onhandig gakken? Wat als ze wel degelijk met ons communiceren en ons bovendien een politieke boodschap te verstaan geven? Rechtsfilosoof Adelheid van Luipen onderzoekt de ‘interspecifieke democratie’ die Eva Meijer beschrijft in When Animals Speak.
- Eva Meijer, When Animals Speak: Toward an Interspecies Democracy (New York University Press 2019), 304 blz.
De verlokking van het mollenbestaan
door Guido van Hengel
Waartoe graven wij? Guido van Hengel reist drie auteurs achterna, de diepte in. Hij komt terecht in een wereld die wordt bevolkt door mijnwerkers, mollenjagers en graffitikunstenaars. Een wereld waar we nog maar weinig van weten, maar die we toch binnendringen, om ons kernafval op te slaan of naar olie te boren. Wat komt er daardoor uit de diepte naar boven?
- Will Hunt, Ondergronds. Een kleine geschiedenis van de verborgen werelden onder onze voeten (vert. Roelof Posthuma) (Ambo|Anthos 2020), 296 blz.
- Will Hunt, Underground: A Human History of the Worlds Beneath Our Feet (Simon & Schuster 2019), 288 blz.
- Robert Macfarlane, Benedenwereld. Reizen in de diepe tijd (vert. Nico Groen en Jan Willem Reitsma) (Athenaeum 2019), 508 blz.
- Marc Hamer, Hoe je mollen vangt, en een wordt met de natuur (vert. Anneke Bok en Koen Boelens) (De Geus 2019), 256 blz.
Ideale universiteit? Een betere wellicht
Met De ideale universiteit levert emeritus hoogleraar wetenschapsgeschiedenis Floris Cohen zowel een korte, bondige en oplossingsgerichte kritiek op de moderne universiteit, als een ambitieuze, renaissancistische bouwschets voor een kleinschaliger universitair bedrijf. Op Cohens universiteit draait het om vertrouwen, samenwerking, nieuwsgierigheid en verdieping en verbreding. Dat klinkt fantastisch. Maar lijkt het dat de mensen die er werken ook? Universiteitshoogleraar en bestuurder Alexander Rinnooy Kan en promovendus en promovendivertegenwoordiger Lucille Mattijssen reageren.
- Floris Cohen, De ideale universiteit (Prometheus 2020), 128 blz.
Ideale universiteit? Niet voor promovendi
door Lucille Mattijssen
Met De ideale universiteit levert emeritus hoogleraar wetenschapsgeschiedenis Floris Cohen zowel een korte, bondige en oplossingsgerichte kritiek op de moderne universiteit, als een ambitieuze, renaissancistische bouwschets voor een kleinschaliger universitair bedrijf. Op Cohens universiteit draait het om vertrouwen, samenwerking, nieuwsgierigheid en verdieping en verbreding. Dat klinkt fantastisch. Maar lijkt het dat de mensen die er werken ook? Universiteitshoogleraar en bestuurder Alexander Rinnooy Kan en promovendus en promovendivertegenwoordiger Lucille Mattijssen reageren.
- Floris Cohen, De ideale universiteit (Prometheus 2020), 128 blz.
Kunst & Literatuur
roman
schrijvers over schrijvers
poëzie
biografie
roman
beeldende kunst
Joost Zwagerman Essayprijs
‘Stormchasing’ met Johan Herrenberg
door Lucas A. Hoogendoorn
Soms verschijnt een roman die zo experimenteel is dat critici zich er geen raad mee weten. Een goed voorbeeld van zo’n boek is Nederhalfrond van Johan Herrenberg, het eerste deel van het tweeluik Door het oog van de cycloon. Zelfverklaard weerman Arnout Hoogendoorn probeert Herrenbergs woordenwervelwind te duiden – zonder zelf omvergeblazen te worden.
- J.Z. Herrenberg, Nederhalfrond. Door het oog van de cycloon (Wereldbibliotheek 2018), 400 blz.
Een onrust te temperen: over «Weekendpelgrimage»
door Maartje Wortel
‘Schrijvers over schrijvers’, de titel van een reeks waarin Nederlandse literair auteurs schrijven over een volgens hen Heel Goed Nederlands Boek. Maartje Wortel vindt Weekendpelgrimage van Tip Marugg nog altijd prachtig. Maar bij herlezing van de roman over het leven en de verhoudingen op Curaçao is ze in verwarring. Trapt ze niet in haar eigen blinde vlekken?
- Tip Marugg, In de straten van Tepalka (De Bezige Bij 1967), 151 blz.
- Tip Marugg, De morgen loeit weer aan (De Bezige Bij 2001), 137 blz.
- Tip Marugg, Weekendpelgrimage (De Bezige Bij 2001), 201 blz.
Het scheppen van een dichter: op zoek naar de ware ‘Fernando Pessoa’
door Maarten Asscher
Al decennialang is Nederland bezig om zicht te krijgen op het dichterschap van de avant-gardist Fernando Pessoa (1888-1935), misschien wel de grootste dichter van de Europese moderniteit, in elk geval die van Portugal. Het werk van de Portugees, die 136 heteroniemen had, is een doolhof waar maar moeilijk uit te geraken valt. Maarten Asscher reconstrueert de Nederlandse ontdekking van Pessoa en bespreekt het voorlopige sluitstuk van de Pessoa-receptie in Nederland, de vertaling van een selectie van zijn orthonieme gedichten door Harrie Lemmens. Waar in dit web van heteroniemen en vertalingen bevindt zich de ware Pessoa?
- Fernando Pessoa, Een spoor van mezelf. Een keuze uit de orthonieme gedichten (vert. Harrie Lemmens) (De Arbeiderspers 2019), 296 blz.
Julian Barnes, extra loopings in een belle époque-achtbaan
door Maite Karssenberg
Hoe elastisch zijn genres? Schrijver Julian Barnes (1946), die in 2011 de Man Booker Prize won, breekt met zijn nieuwste boek De man in de rode mantel met de regels van de non-fictie. In een relaas vol zijpaden en sappige anekdotes schrijft hij over het leven van de negentiende-eeuwse dokter Samuel Pozzi. Maite Karssenberg bespreekt de levendige biografie.
- Julian Barnes, De man in de rode mantel (Atlas Contact 2019), 384 blz.
Eerlijke schrijvers, afwezige sprekers: Ben Lerners The Topeka School
door Kyrke Otto
Hoe kan een romanschrijver in deze tijd verantwoordelijkheid nemen voor wat hij schrijft? Ben Lerners jongste roman Leerjaren in Topeka geeft een antwoord, dat classicus en filosoof Kyrke Otto voor ons herhaalt.
- Ben Lerner, Leerjaren in Topeka (vert. Arthur Wevers) (Atlas Contact 2019), 376 blz.
Als kleur ontbreekt: over kijken en kleurverlangen
door Barbara Collé
Wat is de kleur van de ogen van degene op wie je verliefd bent? In het Nederlands duiden we kleur eigenlijk alleen aan met woorden voor tint: grijs, bruin, groen. Maar om kleur met iets als verlangen, gemis, beweging in verband te brengen is meer nodig. Filosoof en beeldend kunstenaar Barbara Collé laat ons kijken, in drie boeken opnieuw.
- Ted van Lieshout, Kleuren. Een tentoonstelling over kleur & kunst (Leopold 2019), 80 blz.
- Han Kang , Wit (vert. Marijke Versluys) (Nijgh & Van Ditmar 2017), 145 blz.
- Alain Badiou, Black, the brilliance of a non-color (Polity 2016), 80 blz.
Luchtspiegeling: utopie en de menselijke maat
door Hester van Gent
Waar ontbreekt het toch aan in visionaire plannen die idealistische architecten en ontwerpers voor toekomstige steden schetsen? In haar eerder voor de longlist van de Joost Zwagerman Essayprijs geselecteerde essay vraagt Hester van Gent zich af waarom zich ze zich niet thuisvoelt in zulke utopische blauwdrukken. Ze speurt de horizon af, op zoek naar een antwoord, maar vindt dat uiteindelijk recht onder haar voeten.
Toen & Nu
politiek
oorlog
geschiedenis
Wim Kok en de mythe van het poldermodel
door Merijn Oudenampsen
Niet zelden wordt Wim Kok begrepen als de belichaming van de Nederlandse polderpolitiek. Volgens de overlevering was Kok de ‘realo’ tegenover ‘fundi’ Joop Den Uyl. Met de nieuwe biografie van Marnix Krop in de hand haalt Merijn Oudenampsen deze en andere poldermythes onderuit.
- Marnix Krop, Wim Kok, een leven op eigen kracht. Deel 1: Voor zijn mensen 1938-1994 (Prometheus 2019), 528 blz.
(Ge)bouwen op een afgrond
door Esha Guy Hadjadj
Is het herbouwen van een heiligdom per definitie herinterpretatie van de geschiedenis – en wat zijn de gevaren van een te groot verlangen naar heelheid, eenheid? Esha Guy Hadjadj las Delphine Horvilleurs Bespiegelingen over het vraagstuk van het antisemitisme en be/herziet de wederopbouw van een naoorloogs Dresden.
- Delphine Horvilleur, Bespiegelingen over het vraagstuk van het antisemitisme (De Arbeiderspers 2019), 144 blz.
‘Mensenrechten zijn even geen prioriteit’: de politiek van mensenrechten in historisch perspectief
door René Koekkoek
Het jubelmoment van de internationale mensenrechtenbeweging met superstar-secretaris-generaal Kofi Annan is definitief voorbij. De beloften van rechtvaardigheid ten spijt, wordt het huidige tijdperk gekenmerkt door groeiende sociaaleconomische ongelijkheid. Deze ontwikkeling vindt weerklank in de historische wetenschap, toont René Koekkoek: ook daar is ten aanzien van mensenrechten niet langer sprake van een triomfantelijk discours.
- Samuel Moyn, Not Enough: Human Rights in an Unequal World (Harvard University Press 2019), 296 blz.
- Dan Edelstein, On the Spirit of Rights (The University of Chicago Press 2019), 336 blz.
