2021#2 (april / mei)

Toen & Nu

politiek

De ontheemde erfenis van een burgerlijk revolutionair

door Daniël Boomsma

De Hans van Mierlo zoals we die ontmoeten in Hubert Smeets’ recent verschenen biografie is zowel een exponent van de culturele omslag van de jaren zestig als autonoom democratisch hervormer. Als geen ander bracht Van Mierlo het partijpolitieke landschap in beweging door verfrissend achteloos de vanzelfsprekendheid ervan te bevragen. Van die erfenis lijkt weinig over in het D66 van 2021, schrijft Daniël Boomsma. (Deze bespreking is onderdeel van het tweeluik 'Hubert Smeets' Van Mierlo: de man en de politicus'. Lees hier de bespreking van Thijs Kleinpaste.)
politiek

Hamlet in de politiek: authenticiteit en twijfel als strategie

door Thijs Kleinpaste

Hans van Mierlo leek soms populairder op links dan binnen zijn eigen partij. Echt opmerkelijk is dat niet, schrijft Thijs Kleinpaste. Als Hans van Mierlo al een politiek leider was, dan een volstrekt atypische. Ogenschijnlijk weinig geïnteresseerd in de eigen partijbelangen, was de D66-leider meer beschouwer dan deelnemer van het politieke spel dat hij zo scherp overzag – vaak tot ergernis van zijn collega's. (Deze bespreking is onderdeel van het tweeluik 'Hubert Smeets' Van Mierlo: de man en de politicus'. Lees hier de bespreking van Daniël Boomsma.)
oudheid

Poëzie als het geluid van een krekel: Stephanie Burts imitaties van Callimachus

door Jip Lemmens

Zonder Callimachus geen literaire grootheden als Vergilius of Ovidius. De Griekse dichter was ‘your favorite ancient poet’s favorite poet’, maar de kans is groot dat de gemiddelde poëzieliefhebber hem niet kent. De recente bundel vertalingen van Stephanie Burt werpt een verfrissende blik op een te lang genegeerde dichter, aldus classicus Jip Lemmens.
geschiedenis

De Spaanse Burgeroorlog: een waarheid van vlees en bloed

door Berthold van Maris

Falangisme, heldenmoed, en eindeloze gesprekken in bars en restaurants – Berthold van Maris onderzoekt feit en fabel over de Spaanse Burgeroorlog. In twee recent vertaalde ‘romans’, de een klassiek, de ander nieuw, treedt de geleefde werkelijkheid van die verscheurde tijd op verschillende manieren naar voren.

Politiek & Maatschappij

geschiedenis

Conservatisme in Amerika: van Reagan naar Trump

door Ronald Havenaar

Onder Reagan beleefde het Amerikaanse conservatisme een wederopstanding die tot de dag van vandaag voortduurt. Of zit het anders? Want hoewel Trump het uitvloeisel was van die opleving, was zijn beleid vaak strijdig met de reagonomics van de jaren '80 en het neoconservatieve beleid erna. Ronald Havenaar beschouwt de politieke nalatenschap en ontwikkeling van veertig jaar conservatief gedachtengoed en -beleid in de Verenigde Staten en vraagt: vormt het trumpisme een voortzetting of een breuk met het conservatieve verleden?
technologie

Influencers zijn geen leugenaars, maar keiharde zakenvrouwen

door Charlotte Remarque

De influencers die Doortje Smithuijsen opvoert in Gouden bergen zijn geen half-mensen, half-algoritmen, schrijft Charlotte Remarque, maar berekenende zakenvrouwen. Het beeld van de internetpersona als egomaniakaal klopt dan ook niet. Sociale media zijn er niet slechts om te zenden, maar vormen het zelf ten opzichte van het digitale juist in wederkerigheid, lijkt Smithuijsen de lezer mee te willen geven.
feminisme

De oorverdovende stilte na het #MeToo-moment

door Annelot Prins

Als #MeToo iets duidelijk maakt is het dat met ieder verhaal dat naar buiten komt er een beetje eelt van de ziel verdwijnt. Maar in een cultuur waarin benoemen en bespreken als maatschappelijk waardevol gezien wordt, bestaat het gevaar dat het delen van een verhaal als ultieme bevrijding gaat gelden. Bovendien worden niet alle stemmen die zich uitspreken gehoord, schrijft Annelot Prins naar aanleiding van drie boeken over het onderwerp. Het toont het zorgelijke gebrek aan analyse van de sociaal-maatschappelijke context waarin deze ervaringen plaatsvinden — komen we ooit voorbij het individuele verhaal?
feminisme

De slet neemt het woord

door Tessel Veneboer

Om als vrouw te krijgen wat je wilt, moet je je als man gedragen, aldus de controversiële Franse succesauteur Virginie Despentes in haar furieuze essay King Kong Théorie (2006), waarvan onlangs een nieuwe Engelse editie verscheen. Despentes spaart niets of niemand met haar grafische beschrijvingen van seks en geweld – vooral zichzelf niet. Haar essay ageert tegen de beperkingen die vrouwen opgelegd krijgen, maar draait vooral over het onvermogen om vrouwelijk te (mogen) zijn. King Kong Théorie is daarmee een essentiële tekst binnen de Franse feministische canon, schrijft Tessel Veneboer.
democratie

Commons tegen kapitalisme

door Thijs Lijster

Oorspronkelijk waren de ‘commons’ (‘meenten’) gemeenschappelijk beheerde graaslanden, bossen, watervoorzieningen en visgronden. Tegenwoordig omvat het begrip ook de kennis, cultuur en informatie die we met elkaar delen, met name in de digitale sfeer. De commons zijn een cruciaal emancipatoir begrip voor hedendaags links, schrijft filosoof Thijs Lijster. Maar te vaak worden de meenten tegenover de staat gezet, terwijl de meenten de staat net zozeer nodig hebben als andersom.
publieke ruimte

Het HipHopHuis en de Cultuurnota 2021-2024: Cultuur voor iedereen?

door Caterine Baeten

Dat het Rotterdamse HipHopHuis een plek kreeg in de Basisinfrastructuur (BIS) is een unicum voor een organisatie met wortels in de hiphopcultuur. Er is werk aan de winkel voor de voortrekkers van het HipHopHuis, Aruna Vermeulen, Leal van Herwaarden en Sheree Lenting. Caterine Baeten sprak met hen over het ingewikkelde veld van landelijke en stedelijke cultuurnota’s en de uiteenlopende opvattingen over hiphopcultuur en urban arts in Nederland.

Kunst & Literatuur

oeuvre

De zomer dat we Wit-Rusland leerden kennen (dankzij de literatuur)

door Franka Hummels

In Wit-Rusland drukt dictator Aleksandr Loekasjenko demonstraties tegen zijn bewind gewelddadig de kop in. Die repressie stelt geëngageerde Wit-Russische schrijvers, met als bekendste voorbeeld Nobelprijswinnaar Svetlana Alexijevitsj, voor een dilemma: spreek je jezelf uit, of slik je je stem in? Journalist en Wit-Ruslandkenner Franka Hummels bespreekt de precaire positie waarin Alexijevitsj en andere schrijvers zich in bevinden in hun poging om zich te verzetten.
roman

De tijd op de hielen: Ali Smith en de geesten van Brexit past, present and future

door Selma Franssen

Ali Smiths seizoenskwartet gaat evenzeer over wat er wordt onthuld in de nasleep van Brexit als over hoe het zover heeft kunnen komen. Smith fictionaliseert zo de gebeurtenissen van onze tijd terwijl ze nog bezig zijn, schrijft Selma Franssen. Het expressionisme in haar schrijven brengt ons daarmee dichter bij de absurditeit van de huidige maatschappij dan realisme.
schrijvers over schrijvers

Neppe mensen tussen de tanden spugen

door Pieter Kranenborg

‘Schrijvers over schrijvers’, de titel van een reeks waarin Nederlandse literair auteurs schrijven over een volgens hen Heel Goed Nederlands Boek. Deze keer herleest Pieter Kranenborg Merijn de Boer, wiens werk de sluier van de schijn van het gewone leven optilt om te laten zien wat eronder zit: de rare, vieze wezens die we eigenlijk zijn — die brave mensen.
literatuurwetenschap

Het Venetië van Proust: wankele stappen op onzekere grond

door Manet van Montfrans

De ‘madeleinescène’ in Marcel Prousts zevendelige romancyclus À la recherche du temps perdu — waarin de auteur het onderscheid maakt tussen willekeurige en onwillekeurige herinnering — werd een van de beroemdste passages uit de wereldliteratuur. Minder bekend is dat Proust zijn theorieën over subjectiviteit en de werking van het geheugen ontleende aan de Franse empirische psychologie, laat Proust-kenner Manet van Montfrans zien in haar bespreking van het nieuwe boek van literatuurwetenschapper Edward Bizub.
boekencultuur

Tjokvol stemmen

door Simone Atangana Bekono

Afrolit wil 'de veerkracht en verbeelding van Zwarte schrijvers' etaleren, zeggen de samenstellers. Dat schept hoge verwachtingen en die worden niet altijd waargemaakt, schrijft Simone Atangana Bekono. Maar juist wie de bundel leest zonder programma zal er veel rijkdom en verrassingen in vinden.
biografie roman

Hoeders van het woord: over djeli’s, diaspora en de hele waarheid

door Vamba Sherif

Het waren de djeli’s of ‘hoeders van het woord’ die de geschiedenis en gebruiken van Afrika 'schreven' en haar meenamen naar de diaspora. Hun ambachtelijke zorgvuldigheid en taalbeheersing klinkt ook nu nog door, in bijvoorbeeld de jazz, spoken word en rap. Vamba Sherif leest Camara Laye's roman De hoeders van het woord en ontwaart een derde lijn, die van onbevreesd waarheidsspreken.

Wetenschap & Wij

wetenschapsbedrijf

Haber, Heisenberg, Grothendieck, en hoe we de wereld niet begrijpen

door Jeanine Daems

Benjamín Labatuts roman Het blinde licht geeft handen en voeten aan de wetenschappelijke ontwikkelingen van de twintigste eeuw. Uitvindingen van grote wetenschappers als Frits Haber hebben immers twee kanten: ze brachten de mensheid zowel vooruit als dichter bij de afgrond. Jeanine Daems schrijft over de fictieve insteek van Labatuts en bespreekt de onmetelijke gevolgen van een vaak onbegrijpelijke wetenschap.
biologie

Aandacht voor de afweer

door Renée van Amerongen

Betere reclame dan een pandemie kan de immunologie zich wellicht niet wensen: het legt bloot aan welke cruciale kennis het nog ontbreekt. Het vakgebied heeft namelijk een marketingprobleem, leest Renée van Amerongen in twee toegankelijke boeken over het afweersysteem. Achter al die nietszeggende afkortingen zitten namelijk allerhande spannende eiwitten, een fascinerend samenspel.
wetenschapsbedrijf

Een groot verhaal voor het tijdperk van patronen: over Rens Bods geschiedenis van menselijke kennis

door Stephan Besser

In Een wereld vol patronen beschouwt Rens Bod de wetenschap als een voortdurende zoektocht naar regelmatigheden. Daarbij neemt hij afstand van de kunstmatige grenzen tussen disciplines – de patronen die hij blootlegt houden zich daar immers toch niet aan. Bod bewijst de jonge discipline van de 'history and philosophy of knowledge' daarmee een grote dienst, zegt Stephan Besser, maar over de fundamentele vraag of (objectieve) patronen werkelijk ooit vooraf kunnen gaan aan (subjectieve) aannames zijn we nog niet uitgepraat.
filosofie

‘Een paradoxaal maar onvermijdelijk gevolg’: Jacques Derrida en de filosofische traditie

door Roelof ten Napel

Derrida's Marges van de Filosofie verschijnt krap vijftig jaar na de oorspronkelijke Franse publicatie in een grondig herziene vertaling van Ger Groot. Nu de auteur en diens bedoelingen sinds zijn dood werkelijk afwezig zijn, valt er nog steeds betekenis te ontwaren in dit hoofdwerk uit de deconstructivistische traditie. Maar, welke dan, en wat zegt Derrida dan wel, vraagt Roelof ten Napel zich af.

Politiek & Maatschappij

• Alle dossiers
Advertentie
Banner