2023#2 (april / mei)

Politiek & Maatschappij

cultuurkritiek cultuurkritiek

Duizend onontdekte Einsteins

door Anja Sicking

‘We hebben een brede discussie nodig over de toekomst van de mensheid op lange termijn.’ Anja Sicking benadrukt de overkoepelende kracht van verhalen voor zowel de sciencefictiontraditie als de techondernemers van Silicon Valley. Fictie die wordt gepresenteerd als werkelijkheid, letters in plaats van cijfers, omdat die vaak nog niet voorhanden zijn. ‘Musk weet dat er op Mars nauwelijks lucht is en de temperatuur vaak min zestig graden of lager is. Hij weet uiteraard van de kosmische straling.’ Maar als hij in interviews vrolijk zijn intergalactische plannen uiteenzet vindt iedereen het prachtig... totdat je beseft wie er op aarde achterblijft als het erop aankomt.
cultuurkritiek

Emancipatoire politiek voorbij het heden

door Annemarije Hagen

Ondanks de opeenstapeling van economische, ecologische en sociale crises kunnen we ons een radicale systeemverandering moeilijk voorstellen. Zijn we overgeleverd aan het kapitalisme waarvoor geen alternatief bestaat? En zo niet, hoe kunnen we dan ontsnappen aan het heden en dromen van een ander soort samenleving? Annemarije Hagen bespreekt waarom ons begrip van tijd bepalend is voor verandering en emancipatie.
publieke ruimte

Voor wie er oren naar heeft: de geluidsomgeving als ‘common’

door Virginie Platteau

Joost Smiers onderzoekt in zijn boek Zwerflawaai hoe storend geluid dat zich verplaatst in de publieke ruimte eerlijk verdeeld zou moeten worden, en of dit nog mogelijk is in onze 24-uurseconomie. Virginie Platteau leest kritisch mee en merkt op dat Smiers niet altijd stilstaat bij wetenschappelijke inzichten in geluidsoverlast, maar desondanks een zeer actueel en heikel thema aankaart.

Wetenschap & Wij

natuurkunde

Duivelse kennis: over Leó Szilárd

door Daan Mulder

De demon van Laplace en de demon van Maxwell zijn twee duivelse fantasiewezens uit natuurkundige gedachte-experimenten. Van de Hongaarse Leó Szilárd (1898-1964) wordt gezegd dat hij deze demonen wist 'uit te drijven'. Daan Mulder legt uit wat hiermee bedoeld wordt, en bespreekt de biografie van deze eigenzinnige natuurkundige, die ook de aanjagende kracht was achter de Amerikaanse atoombom.
gezondheid

De zuigkracht van burn-out

door Ruud Abma

Psychiater en stressonderzoeker Christiaan Vinkers veegt in zijn boek In de ban van burn-out de vloer aan met onderzoek van onder meer TNO, en ook met het begrip burn-out als zodanig. Het levert zeer terechte kritiek op de burn-outindustrie op, vindt Psycholoog en wetenschapshistoricus Ruud Abma, maar hij vraagt zich wel af of Vinkers' grote boog om de pseudodiagnose heen dan wel leidt naar een effectieve behandeling.

Kunst & Literatuur

beeldende kunst

Moet kunst beter aangestuurd worden?

door Toef Jaeger

Halbe Zijlstra's bezuinigingen, de coronapandemie, lage bezoekersaantallen – de overheid neemt geen leidende rol in de kunstsector, constateert Melle Daamen in Grazen boven het kunstgras. Toef Jaeger las Daamens betoog en pleit, in reactie op Daamen en op Paul van der Grijps Kunst & kwaliteit, voor ‘kunst die een hobbel oproept, want wat z’n weg al vindt – nationaal of internationaal – redt zich wel.’
roman

Rechtspraak in tijden van terrorisme

door Carinne Elion-Valter

Schrijven over de nasleep van de Parijse aanslagen in 2015 is complex, het debat gepolariseerd. In de roman La décision van Karine Tuil volgen we een rechter op de voet die moet beslissen over de vrijlating van een teruggekeerde Syriëganger. Carinne Elion-Valter houdt een pleidooi voor de ruimte die Tuils proza biedt: we naderen de ongrijpbare waarheid die achter geweld schuilt, en tegelijkertijd wordt de lezer met de feilbaarheid van het juridisch oordeel geconfronteerd.
poëzie

Een schommelend visioen

door Ezra Hakze

‘Poëzie is genot, een plaats waar je vrij kunt fantaseren over een wereld buiten de tralies van werk, kapitaal en klasse.’ Door Hannah van Binsbergens tweede bundel Kokanje sluimert een activistische poëtica die zich een post-kapitalistische wereld probeert voor te stellen. Ezra Hakze wandelde door het land van Kokanje en vraagt zich af of eerdere recensenten van de bundel niet zelf aan ‘kapitalistisch realisme’ lijden. 
  • Hannah van Binsbergen, Kokanje (Pluim 2022), 72 blz.
biografie

De vlucht vooruit

door Lodewijk Verduin

De Oostenrijkse schrijver Joseph Roth was – zoals de titel van zijn biografie onderstreept – permanent op de vlucht: voor de oorlog, antisemitisme, geweld, armoede, schulden en het nazisme. Lodewijk Verduin bespreekt hoe biograaf Keiron Pim uit een enorme verscheidenheid aan bronnen en biografische benaderingen overtuigend een leven weet te distilleren, en hoe groot de uitdaging voor de vertalers moet zijn geweest: ‘het mag een klein wonder heten dat er uit deze veelheid van stemmen een coherente, vloeiend lezende biografie is voortgekomen.’
signalementen

Uit de ‘Rentrée d’Hiver’

door Marjolein Corjanus & Manet van Montfrans

Vorig jaar begon de Nederlandse Boekengids een nieuwe traditie: het leveren van een beredeneerd overzicht van de ‘rentrées littéraires’. Redacteuren Marjolein Corjanus en Manet van Montfrans gidsen u nu langs de ruim vijfhonderd Franse romans van deze winter en lichten er enkele voor u uit.
feminisme

Nawal El Saadawi, een wilde en gevaarlijke schrijfster

door Rachida Lamrabet

Schrijverscollectief Fixdit streeft naar meer diversiteit in de canon en het literaire veld. Op deze plek delen de auteurs van Fixdit hun visie op literaire teksten die van belang zijn voor een meerstemmige wereld. Voor haar bijdrage las Rachida Lamrabet De val van de imam van de Egyptische schrijfster Nawal El Saadawi, 'een historisch-socialistische feministe die de onderdrukking van de vrouw plaatste in een universeel systeem van patriarchaat, kapitalisme en neokolonialisme.'

Toen & Nu

dekolonisatie

Wat kleeft aan de diepe tijd?

door Jilt Jorritsma

Jilt Jorritsma legt Jan van Akens dystopische toekomstverhaal ‘Proximale falanx’ op de snijtafel en laat zien hoe de dreigende ondergang van de ‘universele mens’ de lange geschiedenis en actualiteit van koloniaal racisme onzichtbaar maakt: ‘de mensheid als geheel daalt af tot de materiële wereld, zonder dat er wordt gekeken naar intermenselijke ongelijkheden.’
kolonialisme

Peranakan: verdelen en heersen als koloniale tactiek

door Liang de Beer

Het onrecht dat koloniaal Nederland aanrichtte in Indonesië staat volop in de belangstelling, maar het is nog altijd onderbelicht en onbekend hoe de Nederlanders omgingen met en gebruik maakten van de Chinese minderheid in dat land. Met een verleden als schakel en medeplichtige van het koloniale project blijft de positie van deze groep bijzonder en kwetsbaar. Liang de Beer bespreekt Patricia Tjiook-Liem’s Chinezen uit Indonesië, dat deze verborgen geschiedenis (gedeeltelijk) onthult.
geschiedenis

Duizend-en-een ‘wonder women’

door Claire Weeda

De ondertitel van Janina Ramirez’ Femina luidt een nieuwe geschiedenis van de Middeleeuwen, via de vrouwen die daaruit zijn geschrapt. Ondanks de feministische drijfveer om de verhalen van onderbelichte historische vrouwen te vertellen, wordt die belofte maar half ingelost. Claire Weeda onderzoekt of Femina wel recht doet aan de complexe sociale hiërarchie waarin vrouwen destijds verkeerden, en vraagt zich af wat het betekent dat Ramirez vooral gegoede vrouwen een podium geeft.
geschiedenis

Jajem en majem

door Raymond van den Boogaard

Raymond van den Boogaard memoreert 'het radicalisme waarmee van de verdwijning van de meeste Joodse Amsterdammers gebruik is gemaakt om korte metten te maken met hun buurt' aan de hand van Jong in de oorlog: herinneringen aan de Plantage-Weesperbuurt Amsterdam 1940-1945: 'Amsterdam is door die dubbele slag van karakter veranderd, in stedenbouwkundig en cultureel opzicht.' Toch kunnen heden en verleden er soms nog heel eventjes samenvallen en een 'historische sensatie' veroorzaken, en juist dit 'wonderwel geslaagde boek' blijkt daarbij een uitmuntende gids.
Advertentie
Banner