2024#6 (december / januari)
Politiek & Maatschappij
migratie
publieke ruimte
politieke economie
Het ‘strengste asielregime ooit’: over het migratiediscours, spookbeelden en Beethovens Negende
door Cosette Molijn
Nieuwe boeken over migratie te over. Cosette Molijn bespreekt vier recente die elk een ander deel van het zogenaamde migratiediscours bestrijken en voor uiteenlopende politieke doelen worden ingezet, en zet zo de feiten over het Nederlandse en Europese migratiebeleid van de afgelopen decennia op een rij. Maar of het helpt? ‘We zitten met een radicaal-rechts kabinet dat de hunkering naar een “homogeen Nederland” waarschijnlijk al cherrypicked in beleid zal vertalen.’
- Hein de Haas, Hoe migratie echt werkt. Het ware verhaal over migratie aan de hand van 22 mythen (vert. Alexander van Kesterens) (Spectrum 2023), 519 blz.
- Arnon Grunberg, De vluchteling, de grenswacht en de rijke Jood (Pluim 2023), 296 blz.
- Ruud Koopmans, De asielloterij. Het Europese vluchtelingenbeleid van 2015 tot de Oekraïneoorlog en hoe het beter kan (Prometheus 2023), 288 blz.
- Willem Staes, Niemandsland. Een reis dwars door de Syriëregio (Ertsberg 2023), 288 blz.
‘Stadtschmerz’: een aflaat voor de havermelkelite
door Marianne Klerk
Jonas Kooyman bekritiseert met veel ironie de klasse waar hijzelf ook toebehoort. Marianne Klerk herkent in zijn beschrijving Stadtschmerz – een gevoel van verlies en schuld bij de middenklasse over hoe zij de stad verandert. Maar doorvragen doet Kooyman nergens, en voor echte systeemkritiek is in De havermelkelite geen plaats.
- Jonas Kooyman, De havermelkelite. Hoe de nieuwe yup de stad onherkenbaar verandert (Das Mag 2024), 181 blz.
Corruptie met een grote c
door Arthur Wassenberg
De onlangs verschenen Elgar Encyclopedia of Corruption and Society definieert corruptie als 'The abuse of public resources and roles for private benefit'. Arthur Wassenberg bespreekt, en suggereert een meer contextuele definitie van corrumpering, die meer grip geeft om waar het werkelijk om gaat: de clandestiene obstructie van het vrije en faire verloop van marktprocessen en politiek bedrijf.
- Luis de Sousa & Susana Coroada (eds.), Elgar Encyclopedia of Corruption and Society (Edward Elgar 2024), 386 blz.
Toen & Nu
recht
Met een pennenstreek staatloos: de vergeten geschiedenis van het Nederlandse nationaliteitsrecht
door Saskia Pieterse
Hans Ulrich Jessurun d’Oliveira ontmythologiseert erop los in zijn gedetailleerde en toegankelijke rechtsgeschiedenis van ‘de Nederlandse natiestaat’, ziet Saskia Pieterse: ‘Thorbecke dacht duidelijk langs de lijnen van ras over de vraag wie wel of niet tot de nationale gemeenschap behoorde. Een Duitser had nog meer recht op het volledige Nederlanderschap dan een Javaan.’
- H.U. Jessurun d’Oliveira, Natiestaat en kolonialisme: een ongemakkelijk verbond. Ras en nationaliteit in de negentiende eeuw (Boom 2023), 290 blz.
Wetenschap & Wij
wiskunde
sociologie
gezondheid
Denken als een durfkapitalist
door Sicco de Knecht
In On the Edge: The Art of Risking Everything wil Nate Silver de lezer kennis laten maken met ‘zijn’ wereld van risicominnende, heldere denkers. Hoewel Silver een prima reisgids is, kijkt hij weg bij wat kansspelen, sportwedden en durfkapitalisme zoal teweegbrengen. Sicco de Knecht vraagt zich af: wat wil de sterstatisticus ons nu eigenlijk meegeven?
- Nate Silver , On the Edge: the Art of Risking Everything (Allen Lane 2024), 256 blz.
Wat is waarde? Een interview
door Michèle Lamont
Het in hartje Amsterdam gevestigde Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS) selecteert ieder jaar meer dan vijftig excellente onderzoekers uit Nederland en de rest van de wereld om voor de duur van een of twee semesters als fellows intensief vrij onderzoek te komen doen binnen een inspirerende multidisciplinaire woon- en werkomgeving. Michèle Lamont verblijft tot februari 2025 als fellow aan het NIAS.
- Michèle Lamont, Seeing Others: How to Redefine Worth in a Divided World (Penguin 2023), 272 blz.
- Michèle Lamont et al., Getting Respect: Responding to Stigma and Discrimination in the United States, Brail, and Israel (Princeton University Press 2016), 400 blz.
Vrouwen en hormonen, van zelfhulp tot maatschappelijk bewustzijn
door Melle Maré
Hoewel menstruatie zelf enigszins genormaliseerd lijkt te zijn, zijn de minder zichtbare gevolgen van de vrouwelijke hormoonhuishouding nog grotendeels taboe. Estrella Montaya en Davinia Taylor willen er allebei wat aan doen, de een door de nieuwste medische inzichten gemeengoed te maken, de ander door vrouwen een reeks trucjes aan de hand te doen. Melle Maré beveelt een gebalanceerde cocktail aan.
- Estrella Montoya , Hormonen en vrouwen. De invloed van hormonale veranderingen op hersenen, gedrag en emoties (De Arbeiderspers 2024), 239 blz.
- Davinia Taylor, Hack je hormonen. Meer energie, moeiteloos afvallen, dieper slapen, betere concentratie (vert. Mariëlle Steinpatz) (Fontaine 2024), 286 blz.
Kunst & Literatuur
boekencultuur
Aldaar (rubriek)
Aldaar (rubriek)
Aldaar (rubriek)
Aldaar (rubriek)
Aldaar (rubriek)
Aldaar (rubriek)
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Literatuur is gevaarlijk
door Daphne de Heer
Vaste columnist voor de Nederlandse Boekengids Daphne de Heer zoekt er de kracht voor: ieder nummer haar kijk op kwesties in de wereld van de Nederlandse literatuur. In deze aflevering: hoe merkwaardig het is dat een partij als de PVV nooit concreet inhoud aan een nationalistische (culturele) ideologie heeft weten te geven.
Turkije: Schrijvers komen op voor straathonden
In Turkije wordt veel gesproken over straathonden. Zo veel, merkt Hanneke van der Heijden op, dat schrijvers gezamenlijke persverklaringen uitbrengen om te protesteren tegen een wetswijziging die gemeentes verplicht straathonden op te pakken. ‘Hun vrijheid is de garantie voor mijn vrijheid,’ stelt kunsthistorica Catherine Pinguet, die een tentoonstelling wijdde aan de straathonden van Istanbul. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Libanon: Elias Khoury, een leven lang strijd
door Djûke Poppinga
De in september overleden schrijver en journalist Elias Khoury was een van de meest toonaangevende Arabische denkers en opiniemakers van de twintigste en eenentwintigste eeuw. Volgens vertaler Djûke Poppinga wist Khoury ‘de publieke opinie altijd weer op te schudden met zijn onverbloemde opvattingen’. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Irak: Hoe de Joden uit Iraaks Koerdistan verdwenen
door Mariwan Kanie
Mariwan Kanie bespreekt de roman Het land van Sara van Miran Abraham en de complexe identiteit van Koerdische Joden die balanceren tussen hun Koerdische en Joodse wortels te midden van politieke onrust en de opkomst van antisemitisme. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Georgië: ‘Alles gaat voorbij, behalve het verleden’
door Ingrid Degraeve
Ingrid Degraeve onderzoekt hoe Georgië via literatuur en musea zijn stalinistische verleden onder de loep neemt en laat zien hoe auteurs als Artsjil Kikodze en Nino Haratischwili deze complexe geschiedenis verkennen. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Zuid-Afrika: Kaaps-Afrikaans, van onderdrukking naar emancipatie
door Robert Dorsman
Robert Dorsman onderzoekt hoe de literatuur in het Kaaps-Afrikaans en het Nederlands steeds meer met elkaar in dialoog treedt, en belicht de rijke geschiedenis en recente emancipatie van de Kaaps-Afrikaanse poëzie. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Letland: Drie generaties vrouwen in Sovjet-Letland
door Brenda Lelie
Vertaler Brenda Lelie bespreekt de door haar vertaalde roman Moedermelk van Nora Ikstena. Het is de eerste roman die rechtstreeks uit het Lets in het Nederlands is vertaald, maar volgens Lelie zeker niet de laatste. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
- Nora Ikstena, Moedermelk (Koppernik 2023), 200 blz.
De sprinkhaan en de waarheid
door Siska Baeck
'Als waarheid efemeer is en enkel in verholen sferen kan bestaan, is de uitgekozen plek om haar kortstondig te koesteren misschien wel in de intimiteit van fictie.' Siska Baecks voor de Joost Zwagerman Essayprijs 2024 genomineerde essay doorgrondt al verhalend een gevoel van waarheid en echt te kunnen bestaan binnen fictie of binnen een werkelijkheid die niet altijd die ruimte biedt.
Ordeningen
door Dafne Gotink
'Als ik het echt eens ben met Bergson moet ik bekennen dat mijn orde arbitrair is, een van meerdere gelijkwaardige opties, en toch ben ik overtuigd van de superioriteit ervan. Hoe wen ik aan mezelf als tiran?' Dafne Gotinks voor de Joost Zwagerman Essayprijs 2024 genomineerd essay wendt zich tot ons begrip van orde en de ogenschijnlijke macht en vreugde die opruimen soms met zich mee kan brengen.
Wéér een einde?
door Daan Lameijer
Hoe kunnen schoonheid en dodelijke industriële groei naast elkaar bestaan? In zijn voor de Joost Zwagerman Essayprijs 2024 genomineerde essay legt Daan Lameijer de erfenis van de Hoogovens en Tata Steel en hun dodelijke implicaties naast onze persoonlijke neiging tot nostalgie en herinnering. 'Wie het einde ervaart, voelt het en denkt het overal in terug te zien.'
Gips voor mijn geheugen
door Inge Marleen
In haar voor de Joost Zwagerman Essayprijs 2024 genomineerde essay onderzoekt Inge Marleen de beperkingen van haar eigen geheugen en de mogelijkheid een 'Gesamtarchiv' van herinneringen en ideeën te vormen en over te dragen. 'Herinneringen hebben alleen betekenis, zijn alleen interpretabel, kunnen alleen worden gevonden, bij gratie van het verleden dat eraan voorafging en de toekomst die er nog op moet volgen. Ben ik misschien mijn assen van de tijd kwijtgeraakt?'
Het net van Hephaistos
door Jos Verbrugge
'Ik stel me voor hoe de blinde veteraan die aan de hand van d’Herbemont bijna de dood vond voor het eerst een witte stok in zijn hand geduwd krijgt. Wat voelde hij die dag uit zijn handen glippen?' In Jos Verbrugges winnend Joost Zwagerman Essayprijs 2024-essay omlijnen de uitvinder van de blindenstok, Hephaistos, Luke Skywalker en anderen de grenzen van zichtbaarheid en onzichtbaarheid in onze maatschappij.
